Ondernemerschap en burn-out: hoe kun je het voorkomen?

Burn-out, door de Wereldgezondheidsorganisatie erkend als een toestand van uitputting door overbelasting, wordt meestal met werknemers geassocieerd. Toch zijn ook ondernemers en oprichters van bedrijven kwetsbaar en mag het belang van mentale gezondheid in het ondernemerschapsparcours niet onderschat worden. Die is niet alleen belangrijk voor hun eigen welzijn, maar ook voor het voortbestaan en succes van hun onderneming. Deze realiteit erkennen en er actief mee omgaan is daarom essentieel.

Wat is burn-out?

De Hoge Gezondheidsraad (HGR) omschrijft burn-out als een complex proces dat door meerdere factoren wordt beïnvloed. Het ontstaat wanneer iemand, binnen een werkgerelateerd kader, langdurig wordt blootgesteld aan een onevenwicht tussen wat hij of zij geeft — in inzet, energie en tijd — en wat hij of zij daar in ruil voor krijgt, zoals erkenning, steun of middelen. Dat gebrek aan evenwicht leidt tot een diepe uitputting, zowel emotioneel als lichamelijk en mentaal.

Een burn-out is veel meer dan tijdelijke vermoeidheid. Ze heeft een impact op de emoties (zoals prikkelbaarheid, boosheid of huilbuien), de cogonitieve vermogens (concentratie, geheugen) als op het gedrag (zoals afstandelijkheid, cynisme of het gevoel niets meer bij te dragen). Ook biologisch laat burn-out sporen na: op het hormonaal evenwicht, het immuunsysteem, de slaap en de stofwisseling. Het is dus een geleidelijk proces dat de relatie met werk ingrijpend wijzigt.

De signalen van burn-out bij ondernemers herkennen

De eerste signalen van een burn-out verschijnen meestal geleidelijk. Dat maakt ze moeilijk te herkennen in het begin. Ze kunnen lichamelijk, emotioneel of gedragsmatig zijn.

Enkele waarschuwingssignalen zijn bijvoorbeeld:

• Aanhoudende vermoeidheid, hoofd- of buikpijn, migraine, slaapproblemen, grotere gevoeligheid voor infecties of ziekten,...
• Een gevoel dat je nooit tijd hebt voor jezelf
• Het idee dat je voortdurend achter de feiten aanholt
• Prikkelbaarheid, woede of neerslachtigheid
• Eenzaamheid of de neiging je terug te trekken
• Een constant stressgevoel
• Overmatig eten, kopen of consumeren
• Mentale en fysieke uitputting
• Verlies van plezier of zin in je activiteiten
• Moeite met concentratie
• enz

Hoe kun je burn-out voorkomen?

Om burn-out bij zelfstandigen te voorkomen, is het belangrijk om de oorzaken en gevolgen goed te begrijpen.
Volgens een studie van de UCM (Union des Classes Moyennes, 2024) noemt 51 % van de zelfstandigen een te hoge werkdruk als belangrijkste stressfactor, gevolgd door belastingdruk (34 %) en administratieve verplichtingen (30 %).
Wie burn-out wil vermijden, moet de signalen herkennen, zijn gewoonten aanpassen en doeltreffende strategieën aannemen om de eigen gezondheid en de duurzaamheid van zijn activiteit te beschermen.

• Luisteren naar je lichaam

Het lichaam geeft vaak als eerste signalen dat er iets mis is. Gelukkig bestaan er natuurlijke manieren om het te ondersteunen en het herstel te bevorderen.
Fytotherapie (planten met een kalmerend of tonisch effect), etherische oliën, kwalitatieve voedingssupplementen, voldoende hydratatie, een evenwichtige voeding met veel groenten en fruit en vooral een herstellende slaap kunnen helpen om het zenuwstelsel en het metabolisme weer in balans te brengen.

• Leren omgaan met stress

Voor ondernemers is stressbeheersing cruciaal. Drie eenvoudige, doeltreffende hefbomen zijn:

• Ademhaling en mindfulness om het zenuwstelsel snel te kalmeren.
• Lichaamsbeweging om spanning los te laten en het algemene welzijn te versterken.
• Goede tijdsorganisatie om mentale overbelasting te voorkomen.

Door deze gewoonten te combineren, kun je stress verminderen, je energie behouden en op langere termijn beter blijven presteren.

• Evenwicht tussen werk en privé

Een goed evenwicht tussen werk en privéleven is essentieel om burn-out te voorkomen. Wie zonder grenzen werkt, raakt snel vermoeid, gestrest en verliest motivatie. Stel daarom duidelijke werkuren vast, respecteer je rustmomenten en neem tijd voor familie, vrienden of ontspanning.

Dagelijkse routines, leren delegeren en ‘nee’ zeggen tegen wat niet essentieel is, helpen om je energie te beschermen. Een goed evenwicht bevordert niet alleen je welzijn, maar ook je professionele prestaties: een uitgeruste geest is creatiever, geconcentreerder en doeltreffender.

• Ontspannen en loskomen van het werk

Afstand nemen van het werk is noodzakelijk om je mentale energie op peil te houden. Regelmatige pauzes, vaste werkuren en momenten zonder schermen helpen om te ontsnappen aan het intense ritme van het ondernemerschap.

Activiteiten zoals meditatie, yoga, lezen, wandelen of andere vormen van ontspanning helpen om de opgehoopte stress los te laten. Creëer ook afsluitmomenten aan het einde van je werkdag – bijvoorbeeld tijd voor sport, gezin of hobby’s – om duidelijk onderscheid te maken tussen werk en privé. Zo laad je je batterijen op en keer je met meer concentratie en motivatie terug aan het werk.

• Een duidelijke visie en haalbare doelen

Een heldere professionele visie en duidelijke doelen zijn krachtige hulpmiddelen om burn-out te voorkomen. Weten waar je heen gaat en waarom je dat doet, geeft zin aan elke beslissing, vermindert de stress waartoe onzekerheid aanleiding geeft en vermijdt dat je met alles tegelijk bezig bent. Concrete doelstellingen helpen vooruitgang te meten, kleine overwinningen te vieren en 'neen' te zeggen aan vragen die niet aansluiten bij je strategie. Een onderne(e)m(st)er die zijn of haar visie volgt, slaagt er beter in om prioriteiten te stellen, zich te concentreren op wat essentieel is en energie te sparen.

• Structuur en de juiste tools

Duidelijke processen invoeren en aangepaste tools gebruiken, zorgen voor rust en efficiëntie. Goed gedefinieerde procedures bieden houvast, verminderen stress en maken het werk overzichtelijker. Gebruik tools voor beheer, boekhouding of communicatie die tijd besparen en routinewerk verlichten.
Door organisatie en automatisering te combineren, creëer je een rustiger werkomgeving die bijdraagt aan welzijn, efficiëntie en veerkracht.

• Morele steun en netwerk

Niemand hoeft alles alleen te doen. Een sterk netwerk van collega’s, mentoren, adviseurs of vrienden kunnen je moreel ondersteunen en je helpen om moeilijke momenten te doorstaan, gemotiveerd te blijven en de kansen op succes te vergroten.
Een betrouwbare, betrokken omgeving vergroot de motivatie én de kans op succes.

• Het belang van rust

Rust is geen luxe, maar een voorwaarde voor productiviteit. Pauzes, vrije dagen en echte vakanties zijn essentieel voor zowel je lichamelijke als mentale gezondheid – en dus ook voor de duurzaamheid van je onderneming. Je wordt niet productiever door altijd maar te werken: uitputting vermindert je vermogen om beslissingen te nemen, problemen op te lossen en te innoveren. Door regelmatig voldoende tijd te nemen om uit te rusten recupereer je energie, verbeter je je creativiteit en behoud je een optimaal prestatieniveau. Om burn-out te voorkomen en op lange termijn te blijven presteren is het noodzakelijk om te luisteren naar je lichaam en geest en te erkennen dat welzijn een pijler is van duurzaam succes.

Waar vind je concrete hulp?

Financiële en sociale steun

• Vergoeding bij arbeidsongeschiktheid: zelfstandigen die tijdelijk niet kunnen werken door burn-out, kunnen via hun ziekenfonds een dagelijkse forfaitaire vergoeding ontvangen.
• Verzekering gewaarborgd inkomen: deze verzekering compenseert (afhankelijk van de polis) een deel van het inkomensverlies, zodat de levensstandaard van jou en je gezin behouden blijft bij ziekte of ongeval.
• Vermindering of vrijstelling van sociale bijdragen: bij langdurige arbeidsongeschiktheid kan het sociaal verzekeringsfonds een tijdelijke vermindering of vrijstelling toekennen.

Psychologische en morele ondersteuning

• Je gezondheidsverzekering: ziekenfondsen en verzekeringsmaatschappijen bieden soms gesprekken met professionals in de geestelijke gezondheidszorg aan. Controleer wat jouw contract precies dekt.
• Un Pass dans l’Impasse: biedt een luisterend oor en steun aan Franstalige zelfstandigen en ondernemers die moeilijkheden ervaren. Brusselse zelfstandigen hebben recht op vier gratis sessies met een psycholoog, telefonisch of in persoon.
  📞 0800 / 300 25 – maandag tot vrijdag, 8.30 u – 17.00 u.
• 7 Jours Santé: een programma rond gezondheid en welzijn van ondernemers. Investeren in je gezondheid is investeren in het succes van je onderneming.
  De experts van 7 Jours Santé bieden een individueel gesprek van 40 minuten om psychosociale problemen te bespreken en passende oplossingen te vinden.

• Netwerken tussen ondernemers: deze netwerken voor wederzijdse ondersteuning bieden een ruimte om ervaringen te delen, tips uit te wisselen en steun te vinden bij personen die de unieke uitdagingen begrijpen waarmee onderne(e)m(st)ers te maken krijgen. Platformen zoals LinkedIn of lokale groepen van onderne(e)m(st)ers kunnen uitstekende bronnen zijn.

Tot slot

Ondernemen is inspirerend, maar ook veeleisend. Een burn-out voorkomen is cruciaal om op lange termijn gezond en succesvol te blijven. Door goed voor jezelf te zorgen, je grenzen te respecteren en steun te zoeken wanneer dat nodig is, kun je de druk omzetten in duurzame energie.

Succes ontstaat uit evenwicht tussen prestaties en welzijn: je gezondheid blijft immers het kostbaarste kapitaal voor eender welk ondernemerschapsproject.