Een conflict met een medevennoot, een geschil met een leverancier of oneinigheid met een werknemer ? Een gerechtelijke procedure lijkt misschien de meest voor de hand liggende oplossing maar er bestaan alternatieve vormen van geschillenbeslechting die vreedzaam, snel en flexibel zijn. Een overzicht.
Wie samenwerkt met anderen, komt gegarandeerd wel eens in een conflict terecht. Ook als ondernemer kan het voorkomen dat u in de clinch gaat met uw medevennoot of dat er betwisting ontstaat met een leverancier of onderaannemer.
Hoe kan u deze geschillen oplossen ?
1. Rechtstreeks onderhandelen
Een gezamenlijke oplossing uitwerken met oog voor creativiteit en elkaars belangen en posities, leidt vaak tot duurzamere overeenkomsten en verkleint gevoelig de kans op een hernieuwd conflict. Maar na het onstaan van een conflict, zijn maar weinig mensen in staat omzich constructief op te stellen. De relaties zijn verzuurd, het vertrouwen is weg en de communicatie verstoord. Pogingen stranden meestal op straffe taal, vastgeroeste standpunten en een escalatie van het conflict.
2. Gerechtelijke procedure
U kan natuurlijk een advocaat contacteren om uw conflict voor de rechtbank te beslechten. Afhankelijk van het soort zaak en de achterstand die de rechtbank heeft opgebouwd kan het meer dan een jaar duren voor de zaak uiteindelijk wordt gepleit. Als één van de partijen in hoger beroep gaat, komen daar vaak jaren bij. De kostprijs is bovendien hoog en de procedures complex.
De rechter oordeelt louter op juridische gronden. Een partij wint, de ander verliest. Als partij beslist u niet mee over de inhoud van het vonnis. Vaak voelt ook de “winnaar” zich geen recht gedaan en een relatie met de zakenpartner die de procedure verloren heeft, is nadien meestal niet meer mogelijk.
3. Bemiddeling
Bemiddeling komt de laatste jaren meer en meer in de picture bij ondernemers omdat men overtuigd geraakt dat het een volwaardig alternatief is voor een rechtsgang. Het hedendaags handelsverkeer heeft immers nood aan een snelle én een flexibele afhandeling van geschillen.
Opgelet: het woord ‘bemiddeling’ dekt heel wat verschillende ladingen, waardoor het vaak foutief gebruikt wordt. Het optreden van bv. ombudsmannen bij (overheids)bedrijven, bedrijfsorganisaties, ziekenhuizen, bemiddelaars in strafrechtelijke zaken, in fiscale zaken en schuldenbemiddelaars situeert zich binnen andere contexten dan de wettelijk geregelde bemiddeling waarover we hier spreken.
Bemiddeling in de zin van het Gerechtelijk wetboek is een gestructureerde procedure, waarin twee of meer partijen bij een geschil zelf pogen om op vrijwillige basis met de hulp van een bemiddelaar/mediator hun geschil te schikken. Deze procedure kan door de partijen worden ingeleid of door een rechterlijke instantie worden voorgesteld of gelast. De partijen kiezen zelf de bemiddelaar.
Bij bemiddeling zijn het dus de partijen zelf die naar een win-win oplossing moeten zoeken, wat méér mogelijkheden biedt dan wanneer een derde over het geschil zal beslissen. Een belangrijk voordeel is nog dat de wet de vertrouwelijke behandeling van de uitgewisselde gegevens oplegt, wat negatieve publiciteit vermijdt.
De duur en kosten van een bemiddeling liggen beduidend lager dan bij een rechtsgang met advocaten. De gemiddelde duur van een bemiddeling bedraagt 35 dagen. Voor een klassiek proces zijn dit er maar liefst +- 505. De gemiddelde kost van een bemiddeling bedraagt 7.000 euro. Voor een klassiek proces is dit +- 16.000 euro. Hoewel bij deze cijfers nuanceringen kunnen worden geplaatst, zijn ze in ieder geval veelzeggend. Daar de procedure snel verloopt, hoeft u ook niet jarenlang provisies aan te houden.
Net als andere gerechtelijke procedures kunnen bemiddelingen ook worden opgenomen in de dekking van uw verzekering voor rechtsbijstand.
Het grote voordeel is niet zozeer dat de kosten van de bemiddelaar worden gedeeld, maar vooral dat door samen te zoeken naar een ‘oplossing’ de zakenrelatie intact wordt gehouden. Vaak is het immers belangrijk dat de partijen hun professionele banden kunnen verder zetten. Na een bemiddelingsprocedure kan dat: er is winnaar noch verliezer. De bruggen zijn niet opgeblazen.
In tegenstelling tot een overeenkomst die wordt bereikt na rechtstreekse onderhandelingen kan een bemiddelingsovereenkomst - indien gesloten met hulp van een door de federale bemiddelingscommissie erkende bemiddelaar - op eenvoudige en snelle wijze door de rechtbank gehomologeerd worden. De overeenkomst wordt gelijkgesteld met een akkoordvonnis en kan door de gerechtsdeurwaarder meteen uitgevoerd worden.
4. Arbitrage
Indien de bemiddeling niet tot een minnelijke schikking leidt, kunnen de partijen hun geschil door een scheidsgerecht laten beslechten.
Arbitrage is eigenlijk een vorm van private, buitengerechtelijke procedure die wel in grote lijnen verloopt als een gerechtelijke procedure. De partijen dienen eigen rechters of arbiters aan te duiden en te betalen. Anders dan bij de gewone rechtbanken zijn de arbiters geen beroepsrechters: vaak zijn het advocaten of juristen, maar het kunnen ook bedrijfsrevisoren, architecten, ... zijn. Voor iedere arbitrageprocedure wordt bekeken welke arbiters over de juiste expertise en kennis ter zake beschikken. In het geval er meerdere arbiters zijn, vormen zij een college. De procedure verloopt normaal binnenskamers: derden hebben geen toegang tot de hoorzitting en de uitspraak is niet publiek. Er bestaat geen meldingsplicht aan de autoriteiten, wat interessant kan zijn in mededingingszaken.
Over de inhoud van de beslissing heeft u echter geen zeggingschap. De scheidrechter of het college van scheidsrechters beslist.
De uitspraak moet door de partijen worden uitgevoerd. Doet een van hen dat niet, dan kan de andere partij de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg verzoeken de uitvoering af te dwingen.
Tegen de scheidsrechterlijke beslissing staat geen beroep open.
Anderzijds brengt arbitrage brengt wel andere niet te miskennen voordelen met zich mee: het feit dat de partijen echt worden gehoord, de snelheid en de flexibiliteit van de procedure, de deskundigheid van de scheidsrechters en de vertrouwelijkheid van de debatten en de uitspraak.
Hoewel de partijen zelf de kosten van de arbitrageprocedure moeten betalen, is arbitrage meestal toch goedkoper als u ook rekening houdt met uw tijdswinst en de erelonen en kosten van uw advocaat.
Er bestaan reeds verschillende sectorgebonden initiatieven zoals de verzoeningscommissie Bouw en de geschillencommissie Reizen. Internationaal is de meest bekende instantie de International Chamber of Commerce, maar er zijn er vele andere.
Praktisch
Uitgerekend ondernemers doen er dan ook goed aan om op voorhand te kiezen op welke manier zij geschillen willen afhandelen. In de Brusselse regio zijn er talrijke erkende scheidsrechters en bemiddelaars actief die ondernemers hierin kunnen bijstaan. Een lijst met erkende bemiddelaars en arbiters kan alvast worden teruggevonden op de website van de FOD Economie of u kan de zoekmotor gebruiken van de Federale Bemiddelingscommissie.
Sebastiaan Holslag, advocaat
Katia Brouwers, 1819