De eerste stappen van een duurzame aanpak

Ben je ervan overtuigd dat duurzaam ondernemen iets voor jou is, maar weet je niet waar je moet beginnen? Hieronder beschrijven weis een reeks stappen om je op weg te helpen. Hou deze tips tijdens het hele proces in de gaten en laat je begeleiden. 

​​​​Stap 1: Stel een team samen

Om te beginnen aan de weg naar duurzaamheid of je transitie te maken, is het raadzaam om een team te vormen.  

Geen paniek als je alleen bent in je onderneming (of met slechts een paar mensen)! Er is een breed scala aan begeleiding en ondersteuning beschikbaar om je verder te helpen.  

Als je onderneming groter is, kun je een interne duurzaamheidstaskforce opzetten (ook duurzaamheidscomité of EcoTeam genoemd) die idealiter zal bestaan uit leden van de verschillende operationele eenheden en hiërarchische niveaus van je onderneming, zodat je kunt profiteren van diverse standpunten over de thema's die je zult aanpakken. Een grotere diversiteit in de profielen (afkomst, leeftijd, handicap enz.) zal het ontstaan van innovatieve oplossingen die door iedereen worden geaccepteerd, bevorderen.  

Dit orgaan hoeft niet te bestaan uit experts op het gebied van duurzaamheid, maar wel uit gemotiveerde en betrokken leden.  

Zorg er in de eerste plaats voor dat iedereen begrijpt wat de bestaansreden van dit team is. Gebruik hiervoor de rubriek  'Wat is een onderneming in transitie?' van deze gids. 

Het is belangrijk dat iedereen zich vrij kan uitdrukken tijdens de vergaderingen van deze taskforce en dat de manier waarop de beslissingen zullen worden genomen duidelijk wordt gemaakt, net als de redenen voor de beslissingen zelf.  

Tot slot kan het nuttig zijn om buiten de onderneming zelf contact op te nemen met concurrenten of soortgelijke of complementaire ondernemingen: er kunnen gemeenschappelijke oplossingen of synergieën naar voren komen uit jullie gesprekken (bv. groepsaankopen, delen van materiaal enz.) die een bron van zakelijke kansen kunnen zijn.

Stap 2: Maak een stand van zaken op

Bij het ontwerpen van je duurzame commerciële model of het integreren van duurzaamheid in je strategie moet je een stand van zaken opmaken van je project. Vanuit dit oogpunt zul je het zeker nuttig vinden om je te laten begeleiden door externe organisaties bij het implementeren van je aanpak of het identificeren van inspirerende initiatieven. 

Er zijn veel spelers die je kunnen helpen, met name in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Raadpleeg de sectie "Begeleiding" voor meer informatie over het aanbod.  

Door middel van een scan van je activiteiten zul je je impact op verschillende niveaus kunnen analyseren.

• Het eerste niveau, waar we meteen aan denken, is dat van de koolstofvoetafdruk. Om je koolstofvoetafdruk te meten, moet je kijken naar de rechtstreekse of onrechtstreekse CO²-uitstoot: energie (verwarming, productie van producten en verpakkingen enz.), gebouwen (verstedelijking, materialen enz.), transport (vervoer van goederen, personeel enz.), digitale technologie (gegevensopslag, productie van apparatuur, marketing enz.), voedsel, waterzuivering en afvalverwerking enz.
• Wat de onrechtstreekse voetafdruk betreft, moeten de keuzes die je maakt over de dienstverleners met wie je beslist samen te werken, onder de loep worden genomen. Op welke criteria zijn je aankoopprocedures gebaseerd? Hebben deze ondernemingen een duurzaam ontwikkelingsbeleid? Hebben ze een label? 
• Duurzaamheid omvat meer dan alleen het milieu: sociale impact en goed bestuur zijn andere belangrijke criteria. 
  • Sommige ondernemingen zullen van meet af worden opgericht als ondernemingen met een sociaal doel, maar elke onderneming kan een positieve sociale impact hebben door binnen de onderneming aandacht te besteden aan gendergelijkheid, diversiteit en inclusie, levenskwaliteit op het werk, permanente opleiding van werknemers, (her)tewerkstelling van mensen in moeilijkheden, toegankelijkheid (aangepaste prijzen voor het publiek, beschikbaarheid van informatie) van de aangeboden producten of diensten, of lokale impact. 
  • Een goed bestuur, dat rekening houdt met alle stakeholders en dat transparant, representatief en onafhankelijk is, zal je positieve impact op de maatschappij in het algemeen alleen maar versterken. 
    De procedures en de praktijken in het kader van het sociaal beleid en het bestuur van de onderneming zullen moeten worden geanalyseerd. 

Nogmaals, geen paniek, je staat er niet alleen voor!

Je kunt een beroep doen op begeleiding, maar je kunt ook gebruikmaken van onlinetools die je zullen helpen bij deze oefening.

De vragenlijsten van bepaalde labels (Ecodyn, B Corp) kunnen je ook echt helpen om een eerste analyse te maken.

Stap 3: Denk (opnieuw) op een duurzame manier na over je strategie

Jij (en je team) hebben nu een duidelijker beeld van waar je onderneming staat vanuit milieu-, sociaal en bestuursperspectief.  

Nu is het tijd om na te denken over je doelstellingen, over de invloed die je wilt hebben op maatschappelijk niveau en over je strategie om dit te bereiken.  

• Begin met je bedrijfsvisie: waar wil je staan op middellange (vijf jaar) en lange termijn (tien jaar) als je doelstellingen worden bereikt? Wees niet bang om grootse plannen te koesteren! Je visie moet ambitieus zijn. Ze kan je onderscheiden van je concurrenten en je helpen de talenten binnen je onderneming te behouden. Wat zullen je klanten krijgen als ze voor jouw oplossingen kiezen? Wees coherent met de producten en de diensten die je gaat aanbieden.  
  Deze visie kan in de loop van de tijd evolueren: we weten niet wat de toekomst zal brengen of welke technologische vooruitgang ons zal helpen. 
  Zo heeft de federale overheid een strategische visie voor duurzame ontwikkeling tegen 2050 aangenomen, die hier kan worden geraadpleegd. 
• Denk nu na over je missie: wat doe je, waarom en voor wie? Je missie moet verankerd zijn in het heden. Ze stelt je in staat om je visie haalbaar maken en zal een norm stellen waaraan je geacht zult worden te voldoen. Maak gebruik van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen om je visie en de missie uit te werken. Ze kunnen je in staat stellen om je denkveld te verruimen, om deel uit te maken van een wereldwijde gemeenschappelijke aanpak en later om indicatoren te definiëren in lijn met de verwachtingen van de overheid.
• Beperk je niet tot je product of je dienst: denk na over de stakeholders van je project, over de gemeenschap waarin je actief bent en hoe je hun levenskwaliteit kunt verbeteren. Stel op basis hiervan je eigen lijst met doelstellingen op volgens het SMART-principe (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch, Tijdgebonden). Laat je inspireren door wat er al bestaat: ga naar de website van de Shifting Economy om meer te weten te komen over de doelstellingen en de maatregelen inzake economische transitie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest met betrekking tot je activiteitensector. Ontdek de nieuwe economische modellen en maak gebruik van bestaande tools om je economisch model op een duurzame en circulaire manier te ontwerpen.  

Aarzel niet om een beroep te doen op begeleiding en vergeet vooral niet dat Rome niet op één dag is gebouwd! Een kleine stap is beter dan helemaal geen stap. Laat je niet afremmen door de omvang van de taak, ga na welke dingen snel en goedkoop kunnen worden geïmplementeerd en begin daar! Het is goed voor het moreel, de planeet en je portemonnee!

Stap 4: Bepaal referentiepunten voor je doelstellingen

Het is tijd om referentiepunten te bepalen om ervoor te zorgen dat je de doelstellingen bereikt die je voor jezelf hebt vastgesteld.  

Hiervoor ga je kritieke prestatie-indicatoren (KPI's) bepalen. Definieer naast financiële en economische indicatoren ook milieu-, sociale en bestuursindicatoren. 

Denk hierbij na over hoe je de verzamelde gegevens gaat kunnen gebruiken; de tijd nemen om een rapport te produceren dat niet zal worden gebruikt, kan ontmoedigend zijn voor het team.

Overanalyseer ook niet, anders loop je het risico dat je eindigt met een onverteerbaar rapport en dat je teams meer bezig zijn geweest met rapporteren dan met acties uitvoeren. 

Gebruik indicatoren die een vergelijking in de tijd mogelijk maken. 

Ontwerp je evaluatiesysteem zo dat je rapportage regelmatig wordt geanalyseerd. 

Naast het feit dat het verkrijgen van een label dat weldra een bron van aanvullende financiering zal worden, biedt het ook de mogelijkheid om de resultaten van je onderneming te vergelijken met de concurrentie en eventuele bedreigingen of kansen voor je project te identificeren. B Corp (hierboven vermeld) en Ecodynamische Onderneming zijn twee labels die door het Gewest als 'voorbeeldig' worden bestempeld. Raadpleeg de sectie 'Labels' van de gids voor meer informatie hierover. 

Tot slot, maar daarom niet minder belangrijk, bedenk dat rapportage een hulpmiddel is om je te helpen verbeteren, geen doelstelling op zich. Wees bij het analyseren transparant en kritisch over je resultaten.  

Stap 5: Kom in actie

Wacht niet tot je een expert bent om in actie te komen, ga er gewoon voor!

Communiceer over je strategie binnen je organisatie en met je partners. Als dit relevant is voor de omvang van je organisatie, kun je overwegen om een lanceringsevenement te organiseren om je strategische plan voor te stellen. Vergeet niet dat het belangrijk is dat de informatie doordringt tot alle niveaus van de hiërarchie: niet alleen de besluitvormers (topmanagers) moeten erbij betrokken zijn. Gebruik verschillende communicatiekanalen om er zeker van te zijn dat je zoveel mogelijk van je doelpubliek bereikt, maar ook om feedback uit het veld mogelijk te maken (bv. via een ideeënbus).

En aarzel natuurlijk niet om gebruik te maken van de verschillende vormen van financiële steun die beschikbaar zijn om je te helpen je acties uit te voeren! 

Stap 6: Vier en communiceer

Na het analyseren van je KPI's zul je je realiseren dat je tastbare resultaten hebt behaald. Dan is het de hoogste tijd om hiervan te profiteren! De inspanningen die jij en je teams hebben geleverd, moeten worden gevierd, zowel intern binnen je organisatie als met de buitenwereld.

Zoals je waarschijnlijk al hebt geraden, zal deze communicatie over je resultaten ook duurzaam moeten zijn. 

Het delen van de successen met je werknemers stimuleert een duurzame bedrijfscultuur. Het gaat echter niet alleen om het informeren, maar ook om het vinden van manieren om mensen te tonen dat hun bijdrage essentieel is en dat ze er goed aan doen om in dit gezamenlijke project te investeren.  

De externe communicatie van je resultaten is net zo noodzakelijk omdat het onderwerp duurzaamheid breder moet worden besproken in de publieke ruimte en moet worden ondersteund om de maatschappelijke doelstellingen van duurzaamheid te bereiken. Als onderneming heb je het vermogen om je gebruikers te inspireren.  

De communicatiemethodes kunnen ook worden geanalyseerd aan de hand van milieu-, sociale en bestuurscriteria.  De milieu-impact van de gekozen verspreidingskanalen, of het nu gaat om face-to-face, drukwerk, digitaal of audiovisueel, moet worden gemeten.  

Aan de sociale kant zal bijzondere aandacht moeten worden besteed aan de inclusie door de keuze van de woorden of de illustraties, aan de ondersteuning die wordt geboden om de boodschap te begrijpen (bv. ondertiteling, audiodescriptie, aangepaste lettergrootte) en aan de digitale vaardigheden van het doelpubliek. 

Wat goed bestuur betreft, moet bijzondere aandacht worden besteed aan greenwashing: een wettelijk kader regelt de verklaringen van ondernemingen om ervoor te zorgen dat hun communicatie over hun acties ten gunste van het milieu duidelijk, specifiek en nauwkeurig is en wordt ondersteund door bewijsmateriaal.  

Stap 7: En daarna ...

Duurzaam zijn is een continu proces, een doelstelling die je elke dag moet nastreven. Zoals we eerder al zeiden, de wereld verandert en we moeten ons kunnen aanpassen.

Daarom is het raadzaam om de nieuwste ontwikkelingen, regels en steun op het gebied van duurzaamheid in de gaten te houden en om jezelf en je personeel te blijven opleiden om je vaardigheden te vergroten en duurzaamheid stevig in je bedrijfscultuur te verankeren. 

Als dit nog niet is gebeurd, is het verkrijgen van een label dat het voorbeeldige karakter van je onderneming bewijst een aanpak die door het Brussel Hoofdstedelijk Gewest wordt aangemoedigd.