Quartier Libre, de boekhandel 2.0.

Wat kan je ons vertellen over de oorsprong van dit project?

Vincent Demulière: De kiem van het idee lag rond de eeuwwisseling (2000) toen ons leven elke dag wat digitaler werd en Amazon het levenslicht zag. De boekenwereld bekeerde zich niet zonder slag of stoot tot het digitale. De mutatie werd sterk vertraagd omdat het fysieke boek voor velen een symbool was voor echte waarde en inhoud. Nadat we de afspraak met de e-commerce en het e-book hadden gemist, dachten wij, boekhandelaars, dat we ons best konden terugplooien op ons beroep: de boekhandel waar we onszelf onklopbaar achtten. Maar dat was zonder Amazon gerekend, die van het boek eerst een van de best verkopende producten op het internet maakte en nu zelfs fysieke winkels opent. Het bedrijf toont bijzonder veel ambitie in dit domein. De kans is dus bijzonder groot dat in onze Europese steden tussen nu en een paar jaar fysieke Amazon-boekenwinkels zullen verschijnen.

Persoonlijk weiger ik echter te geloven dat ik op een dag zal opstaan, lunchen en slapengaan met Amazon. Ik heb grondig nagedacht over de evolutie van het boekenvak, de boekenwinkel, de handel in het algemeen en de digitale wereld en kwam tot de conclusie dat ik eerder geloof in papier, in  culturele eilandjes in een wijk of buurt, m.a.w. in een lokaal project dat tegelijkertijd internationaal is vermits we ons vandaag door de technologie kunnen richten tot de hele wereld maar waarbij we ook trouw blijven aan de tradities van het boekenvak.

Wat maakt dit project zo origineel?

V.D. : De digitale revolutie is onmiskenbaar. En als handelaar kunnen we niet anders dan hierin mee te gaan. Als geschiedkundige van opleiding, geloof ik echter niet dat je daarom eerder bestaande modellen moet vernietigen, maar beter kan verlengen, respecteren en laten voortbestaan, zonder daarbij de veranderingen die ons omringen uit het oog te verliezen. We begonnen dus te denken aan een hybride omgeving waar verschillende vaardigheden elkaar kruisen. Maar hoe een concept uitbouwen dat ons duidelijk onderscheidt van de grote spelers op de markt? De inspiratie ervoor hebben we gevonden in de 17e eeuw, toen de boekhandelaar, de uitgever en de drukker één en dezelfde persoon was. Waarom zouden we die combinatie niet opnieuw proberen ?   

Te midden van een café en boekhandel, willen wij dus een  “makerspace” van het boek ter beschikking stellen met een redactionele coworkingruimte, een atelier voor het produceren van het boek (fablab) en een printlab 4.0 waar een robotprinter in vijf minuten tijd voor jou een gepersonaliseerd boek maakt. Je kiest zelf de kaft, het lettertype, het formaat, de taal en zelfs de lettergrootte als je slechtziend bent. Het is een ecologisch en circulair boek, geproduceerd via de korte kringloop op gerecycled papier met 0 voorraad, 0 transport, 0 logistiek, 0 onverkochte exemplaren, een heus alternatief voor de Amerikaanse platforms. Dat is gewoon geweldig!

Als particulier kan je gewoon een koffietje komen drinken in ons café,  de boekhandel bezoeken,  in je eigen gemeenschap vertoeven en via een usb-stick toegang krijgen tot zelfeditiesoftware. Bovendien krijg je advies om je project concreet vorm te geven. Als professional of ondernemer kunt kan je terecht in onze coworking, een echte competentiepool voor uitgevers.
Of je kan ook van thuis of van kantoor alles publiceren wat je maar wenst!

Dit is wat we in het Frans "Quartier Libre"  noemen (vrij spel krijgen NL)

Maar we moeten ook nog iets vertellen over het 2.0-platform. Een mediaruimte in de twee betekenissen van het woord. Enerzijds is het de bedoeling om conferenties en ontmoetingen te organiseren en te registreren en de bewoners van onze wijk hieraan te laten deelnemen, ze aan te zetten om te beginnen lezen, het debat aan te gaan met auteurs om content te creëren en in alle nederigheid onze eigen uitzendingen te produceren.  Zo zal je kunnen deelnemen aan onze evenementen, ze rechtstreeks beluisteren in onze mediaruimte of als podcast via ons web-tv-kanaal en onze web-radio.

Daarnaast zullen klanten ook toegang hebben tot "QL vis-io" die Brusselse lezers een aantal opmerkelijke en revolutionaire tools aanbiedt voor het verzamelen, ordenen, bewerken en delen van teksten!
Door een intelligente verwerking van leesgegevens van de Quartier Libre-gemeenschap worden boekhandelaars en lezers uitgenodigd om nieuwe boeken te ontdekken die hen mogelijk interesseren. Ze zullen letterlijk de gelegenheid krijgen om "door de boekenrekken te bladeren" die zijn geordend op thema en niet alfabetisch zoals dit vaak het geval is in fysieke bibliotheken.

Heeft de voorbereiding lang geduurd? Hoe ziet u de toekomst?

De oprichters van de Quartier Libre en ik hadden enkele jaren geleden al de eerste gesprekken over het concept. We zeggen nu al drie jaar dat het moment is gekomen om er iets mee te doen en sinds anderhalf jaar werk voltijds aan dit project. We zitten nu in de eindfase. De onderneming werd in maart 2019 opgericht onder de vorm van een coöperatieve.

We zijn alleen nog op zoek naar extra kapitaal. Wij doen beroep op het grote publiek dat een sociaal aandeel vanaf 100 euro kan kopen (en zo kan profiteren van de Tax shelter). Je wordt dus eigenaar van een deel van het bedrijf en neemt deel aan algemene vergaderingen. Om mee te doen, volstaat het onze website te bezoeken: www.monquartierlibre.com. We stellen ons project ook voor aan een aantal investeerders. De reacties zijn positief, al doet ons bijzondere model voor hen wat vreemd aan. Zodra we voldoende fondsen hebben verzameld, kunnen we tot de actie overgaan en van start gaan met de inrichting in samenwerking met het ecodesign team dat we hebben gekozen: "Design with sense", gevestigd in Sint-Gillis. Het team gebruikt de methodiek van de collectieve intelligentie: mensen leren ons project kennen, bekijken en bestuderen het van alle kanten en op een bepaald moment komt er iets moois uit. Het is trouwens niet toevallig dat we als ondernemingsvorm hebben gekozen voor de coöperatieve vennootschap.

Waar we ons zullen vestigen is nog niet helemaal duidelijk. Onze voorkeur gaat op dit moment uit naar Sint-Gillis met zijn kunstenaarsgemeenschap. Het is in elk geval een intrinsiek Brussels project omdat Brussel de hoofdstad is van Europa. Er zijn in Brussel 180 verschillende nationaliteiten, de culturele mix is er intens. De uitgelezen plek voor een dergelijk project. Als het aanslaat gaan we misschien wel verder. We dachten al aan een vestiging in Montreal.

Van welke hulp heb je al kunnen genieten en welke hulp verwacht je nog in de toekomst?

We werden schitterend begeleid door hub.brussels. We konden ook genieten van de hulp van Credal toen we Quartier Libre oprichtten onder de vorm van een coöperatieve. Indien we erin slagen om voldoende kapitaal te vergaren zal het Gewest bijspringen. Het lijkt erop dat ze bereid is om in het project te investeren via finance & invest.brussels en in het bijzonder via de dochtervennootschap Brusoc (Coop Us). We moeten trouwens opmerken dat het Gewest beschikt over uitstekende financieringsinstrumenten voor ondernemingen. Ten slotte heeft ook de Triodosbank bevestigd bereid te zijn om ons te begeleiden en het project verder te omkaderen.

Was het ondernemerschap voor u een evidentie?

Men vraagt me vaak of ik handelswetenschappen of literatuur heb gestudeerd. Dat is niet het geval! Maar ik kom wel uit een nest zelfstandigen, ik groeide er in op en ik denk dat ik dit nu doe omdat ik het mis.

Na mijn studies geschiedenis en cultureel management in Rijsel, werd ik aangenomen bij Le Furet du Nord. Ik had het geluk en de gelegenheid om aan het hoofd te staan van verschillende grote boekenwinkels in Frankrijk. Tegelijk ontwikkelde ik een interesse voor het digitale en de manier waarop nieuwe tools ons begonnen te veroveren. Stilaan groeide de overtuiging dat de boekhandel aan een opfrisbeurt toe was, dat we voor de boekhandel op zoek moesten naar een tweede adem. Zo kwamen we tot het “format” van wat "Quartier Libre" zal worden.

Ik denk ook dat de overheden zich beginnen te realiseren dat deze kleine middenstanders een reële sociale rol spelen in een wijk. Menselijk contact is een rijkdom waar we veel te weinig aandacht voor hebben. Ik denk echter dat de zaken gelukkig aan het keren zijn. We moeten vechten om dat contact te behouden want het geeft zin aan het leven, aan relaties. Persoonlijk heb ik dat menselijk contact nodig. Handel drijven zit mij dus in het bloed.

Artikel geschreven door Catherine Aerts