Een faillissement: wat is dat en hoe de procedure opstarten?

Wat wordt onder een faillissement begrepen?

Als er geen hoop meer is om een bedrijf te redden, kan een faillissementsprocedure worden opgestart.

Een faillissement is een gerechtelijke procedure voor een commercieel bedrijf (natuurlijke persoon of rechtspersoon) dat niet langer in staat is aan zijn financiële verplichtingen te voldoen. Het faillissement wordt met andere woorden gerechtvaardigd door een 'financieel onvermogen'. Gevolg: liquidatie (met andere woorden: de verkoop) van het bedrijfspatrimonium.

Wat zijn de voorwaarden?

Iemand wordt failliet verklaard indien die op het moment van het faillissement:

• ondernemer is (natuurlijke persoon, rechtspersoon of organisatie zonder rechtspersoonlijkheid);
• de betalingen aanhoudend staakt en zijn kredietwaardigheid is aangetast. Die twee voorwaarden - staking van betalingen en aangetaste kredietwaardigheid - moeten tegelijk vervuld zijn om failliet te kunnen worden verklaard.

Een staking van betaling kan bestaan in:

• de verbreking van een kredietovereenkomst met de bank
• het niet terugbetalen van uitstaande schulden op korte termijn
• niet-betaling van meer dan een kwartaal aan btw, RSZ, sociale bijdragen of roerende voorheffing
• laattijdige betaling van nettosalarissen, premies ...

Het gebrek aan kredietwaardigheid wordt gezien als een 'vertrouwensbreuk'

Faillissementsprocedure

a. de faillietverklaring

Om de procedure op te starten moet (i) aan de voorwaarden voldaan zijn (zie punt 2) en moet (ii) het faillissement door een ondernemingsrechtbank worden uitgesproken.

Het faillissement kan op verschillende manieren door een ondernemingsrechtbank worden uitgesproken:

• Verklaring door de gefailleerde zelf ('faillissement op aangifte')
• Dagvaarding door een of meer schuldeisers
• Dagvaarding door het openbaar ministerie (procureur des Konings)
• Dagvaarding door de voorlopige bewindvoerder
• Dagvaarding door de curator van de hoofdprocedure (indien de onderneming in verschillende landen is gevestigd)

b. hoe verloopt de procedure?

Na de faillietverklaring en wanneer aan de aan de voorwaarden voor faillissement wordt voldaan, spreekt de rechtbank van koophandel het faillissement uit.

Vanaf dat moment draagt de ondernemer het beheer over het bedrijfspatrimonium over aan de door de rechtbank aangestelde curator. De curator is een gerechtsmandataris die optreedt als vertegenwoordiger van de schuldeisers en de gefailleerde.

In de praktijk heeft de curator drie taken:

1. Hij maakt een lijst op van de bedrijfsschulden.
   Daartoe schrijft hij alle schuldeisers van het bedrijf aan en vraagt hen een schuldvordering in te dienen. Het gaat hier om iedereen aan wie het bedrijf geld schuldig is: vrienden die geld leenden, onbetaalde werknemers ... Over het algemeen hebben ze 30 dagen om een schuldvordering in te dienen.
2. De curator gaat over tot de verkoop van de bedrijfsgoederen.
3. Hij verdeelt de fondsen tussen de verschillende schuldeisers (in de volgorde die door de voorrechten wordt bepaald - cf. 4.a).

c. Ik wil me failliet laten verklaren: welk document heb ik concreet nodig?

De ondernemer moet een faillissementsverklaring (voorbeelddocument op de site van BECI) neerleggen ter griffie van de bevoegde ondernemingsrechtbank. En dat in de maand na de staking van betaling. Het document kan op het RegSol-platform worden gedownload.

Wat zijn de gevolgen van een faillissement?

a. Wat gebeurt er met de schulden van het bedrijf?

In principe zijn alle schuldeisers gelijk en krijgen ze dus een gelijk percentage van hun schuld terugbetaald in functie van wat er bij het bedrijf overblijft (voorbeeld: ieder krijgt 20% van zijn schuld terugbetaald).

In de praktijk is dat echter nooit het geval! De schuldeisers worden in een bepaalde volgorde terugbetaald. Sommigen zijn bevoorrechte schuldeisers omdat (i) de wet hen een voorrecht toekent (werknemers, staat ...) of (ii) omdat dat in de leningsovereenkomst werd vermeld.

Het gebeurt geregeld dat de prioritaire schuldeisers werknemers en overheidsinstellingen (RSZ, btw, personenbelasting ...) óf een bank zijn. Die laatste zal het risico dat ze neemt minimaliseren door zich als bevoorrecht schuldeiser te laten registreren.

b. Faillissement in het geval van een natuurlijke persoon

Wanneer een zaak door een natuurlijk persoon wordt uitgebaat en er dus geen vennootschap werd opgericht, is dat individu vanuit de eigen fondsen volledig aansprakelijk voor de betaling van de schulden van de zaak. 

Wordt die zaak failliet verklaard, dan wordt er geen onderscheid gemaakt tussen de schulden en bezittingen van de zaak en het persoonlijk kapitaal en de bezittingen van de uitbater. Gaat het om een eenmanszaak, dan gaat de uitbater van de zaak samen met zijn bedrijf failliet.

c. Faillissement in het geval van een vennootschap

In het geval van een vennootschap is de situatie iets complexer. De gevolgen voor de vennoten kunnen sterk van elkaar verschillen. Er bestaan vennootschapsvormen die de persoonlijke bezittingen van de vennoten geenszins beschermen, andere doen dat wel.

Indien de vennootschap geen bescherming biedt, kan de curator altijd gebruik maken van de persoonlijke bezittingen en inkomsten van de vennoten om de schulden van het bedrijf te betalen. In het andere geval lopen de vennoten enkel het risico om het kapitaal dat ze in het bedrijf investeerden te verliezen. Er bestaan echter uitzonderingen (bv.: wanneer de ondernemer zich persoonlijk borg stelt voor een aan het bedrijf toegekende lening).

De faillissementsverzekering

Vergeet ook niet dat je in sommige gevallen recht kan hebben op een faillissementsverzekering.

Met uitzondering van failliet verklaarde zelfstandigen of personen in een collectieve schuldenregeling, dekt die sociale verzekering ook:

• Bedrijfsleiders, bestuurders en actieve vennoten in een failliet verklaarde commerciële vennootschap.
• Niet-handelaars die hun schulden niet meer kunnen betalen (bv.: landbouwers, vrije beroepen ...)

In de praktijk biedt een 'faillissementsverzekering' bescherming onder bepaalde voorwaarden:

• Een maandelijkse vergoeding gedurende maximaal 12 maanden
• Het behoud van kinderbijslag en gezondheidszorg gedurende maximaal 12 maanden

Je kan er slechts één keer in de loop van je carrière een beroep op doen. Een aanvraag indienen kan via je sociaal verzekeringsfonds.