Heeft u een idee en wil u dat omzetten in een tastbaar product zoals een gebruiksvoorwerp, speelgoed of een mechanisch onderdeel? Dat kan u terecht in een FabLab! U krijgt er als gebruiker een aantal hoogtechnologische, digitale machines ter beschikking waarmee (bijna) alles kan ontworpen en gerealiseerd worden, of ten minste een prototype ervan. Ook Brussel beschikt over FabLabs. Zelfs bedrijven kunnen er terecht.
Wat is een FabLab?
Het FabLab is een concept dat vanuit de Verenigde Staten is overgewaaid en de afkorting is van 'Fabrication Laboratory'. Het werd in 2000 bedacht en ontwikkeld door prof. Neil Gershenfeld van The Center for Bits and Atoms van het Massachusetts Institute of Technology (MIT) in Boston.
Het betreft meestal een relatief kleine maar multifunctionele werkplaats met een aantal hoogwaardige state-of- the-art machines, elektronica en computers. Hier kunnen mensen zoals u en ik er met computergestuurde machines (bijna) eender welk materieel object creëren via een volstrekt digitaal productieproces en dus op een zeer laagdrempelige manier prototypes van zelfgemaakte ontwerpen maken. De voorwerpen kunnen functioneel, decoratief of artistiek zijn, en zowel uniek als in (beperkte) oplage gemaakt worden.
De apparaten die gebruikt worden, zijn stuk voor stuk machines die een fysieke, driedimensionale vorm kunnen geven aan alledaagse materialen zoals hout, acryl, aluminium enz… Het gaat bijvoorbeeld om lasersnijmachines/graveerder voor hout en plexiglas, snijplotters, computergestuurde freesmachines met hoge resolutie om 3D- tekeningen om te zetten naar iets tastbaar, 3D-scanners en printers enz...
Vandaag werden al meer dan 150 Fab Labs over de hele wereld (lijst) erkend door het Massachusetts Institute of Technology. In België werd het eerste Fab Lab boven de doopvont gehouden in Gent in 2010. Nadien volgden Leuven, Genk, Anderlecht en Molenbeek, Luik, Namen, Erpe-Mere en Kortrijk.
Voor wie?
Een FabLab richt zich meestal op creatieven zoals vormgevers, ontwerpers, ingenieurs, architecten en techniekstudenten die complexe modellen in de biotechnologie, geneeskunde of architectuur willen realiseren maar ook technische starters, ondernemers, modelbouwers, knutselaars, kunstenaars of mode-ontwerpers kunnen er hun prototype, maquette of kunstobject maken op basis van hun ontwerpen.
Meestal staat er wel een labmanager ter beschikking of krijgt u een korte opleiding van een uur om aan de slag te kunnen gaan met de toestellen. Sommige Fablabs zijn vrij toegankelijk (first in, first served basis), anderen voorzien dan weer een lidmaatschapsysteem.
Doel van een FabLab
Bedoeling van een FabLab is het stimuleren van collectieve innovatie, sensibilisering en vorming rond nieuwe technologieën en digitale productie.
Uniek aan de FabLabs is de “open innovation spirit”. Delen van informatie is dus de boodschap. Het is ook gebruikelijk geen patenten te nemen op ontwikkelde producten omdat het verdedigen van een patent dat in een Fab Lab is ontwikkeld vrij moeilijk is.
Een FabLab heeft zeker niet de bedoeling om op te boksen tegen grote massaproducties. Wel wil het de mogelijkheid bieden om zeer individuele toepassingen te bedenken en te realiseren. Zo kan een locale nood aan een specifiek product snel verholpen worden, op een manier die via massaproductie niet mogelijk is.
Op het moment dat er dan een specifiek prototype is, kan iemand daarmee eventueel wel een grote firma aanspreken om het in massaproductie te nemen.
Waarom beroep doen op een FabLab ?
-
U krijgt toegang tot apparatuur die onder normale omstandigheden niet altijd even toegankelijk is wegens de hoge kostprijs;
-
Een FabLab laat innoverende ondernemers toe om tegen een schappelijke prijs een« proof of concept » te maken of een product in kleine oplage te realiseren.
-
Naast een fysieke werkplaats, is het een community waar mensen kennis delen en samen werken aan de producten van morgen. Kortom, een broedplaats voor open innovatie.
-
Door middel van 'personal' fabrication en rapid prototyping komt u in contact met wetenschap en technologie op een originele en realistische manier.
FabLabs : zelf ook in evolutie
"In a sense, this is like open-source software, but for hardware," vertelt Gershenfeld over het concept van FabLabs. Maar volgens hem staan we nog maar aan het begin van een revolutie die de voorwerpen rondom ons maar ook hun productiewijze grondig zal veranderen. Hij onderscheidt 4 fasen:
-
Machines worden gecontroleerd door computers. Deze fase begon in de jaren 60 en is nu al welgekend. Miniaturisering van machines en computers heeft er nadien voor gezorgd dat de FabLabs, zoals we die vandaag kennen, mogelijk werden gemaakt.
-
Machines maken machines. Het volstaat om grondstoffen en basisstukken toe te voegen (motor, sondes,...). We bevinden ons momenteel in deze fase. Denken we maar aan 3D printers (Fab@Home)
-
Auto-assemblage van stukken dankzij de machines (binnen 5 jaar). Er is dan geen sprake meer van additieve of subtractieve productietechnieken. Het is net hetzelfde verschil als tussen bakstenen en legoblokken. Legoblokken zijn functioneel. Er kan een “high-speed micro-Lego-assembler » komen die werkt zoals een 3D-printer en via nauwkeurige assemblage een voorwerp maakt. Voordeel is dat de stukken hergebruikt kunnen worden.
-
Materialen die assembleren zonder hulp van machines (binnen 10 jaar).
De grondstoffen zelf worden geprogrammeerd/zijn programmeerbaar (naar analogie met de biologie).
Tegenwoordig dag kan een voorwerp vanuit 4 verschillende plaatsen uitgevonden, ontworpen, geproduceerd en verkocht worden. De mensen en projecten zijn mobiel. Iedereen kan eender wat vanuit eender welke plaats iets produceren...
Het zijn niet de machines die zullen verdwijnen uit de FabLabs maar wel de applicaties, het onderwijzend aspect,… Het MIT is immers bezig een uitgebreid programma op touw te zetten waarmee de expertise over digitale productie kan uitgewisseld worden (netwerkleren).
« Ik denk dat in de nabije toekomst de ondernemingen zoals we die kennen, de scholen zoals we die kennen, het onderzoek zoals we dat kennen, omver geblazen zullen worden en door elkaar gehusseld om tot iets heel nieuws te komen », dixit Gershenfeld.
U kan Gershenfeld trouwens online horen over de revolutie die in de productie zal plaatsvinden (video).