De Brusselse openbare incubatoren : ruimte voor innovatie !

Wat zijn de specifieke kenmerken van deze incubatoren? Voor wie zijn ze bedoeld? Hoe kun je erbij aansluiten? Wat mag je ervan verwachten? Hoe lang kun je er blijven? 

Antwoorden op deze en vele andere vragen krijg je van Ludivine Rattin, lid van het coördinatieteam voor begeleiding en partnerschappen bij hub.brussels. Al drie jaar vervult ze drie taken bij de Brusselse incubatoren : ten eerste zorgt ze voor de afstemming en coördinatie van gezamenlijke projecten tussen de vier verschillende incubatoren. Daarnaast onderhoudt ze de belangrijke contacten tussen de incubatoren en de politieke besluitvormers. Tot slot treedt ze op als vertegenwoordiger van het ecosysteem bij de regionale partners, die ondersteuning kunnen bieden aan de bedrijven die in de incubatoren zijn gevestigd.

Vier incubatoren ten dienste van innoverend ondernemerschap

Wat is een incubator? "De publieke incubatoren van het Brussels Gewest hebben als opdracht bij te dragen aan de ontwikkeling van innoverend ondernemerschap", vertelt ze. "De universiteiten stonden mee aan de wieg ervan. Recent werd het concept van universitaire partner uitgebreid naar het het bredere ondernemersecosysteem. Universitaire spin-offs maken slechts 5 % uit van de begeleide bedrijven. Toch blijft de nabijheid van de faculteiten en academische instellingen van groot belang voor de start-ups : voor hen is dat een prachtige en unieke kans om toegang te krijgen tot topmensen en hoogtechnologische kennis.

Vandaag zijn er in het Brusselse Gewest vier incubatoren, elk met een eigen roeping, maar allen gericht op innovatie:

• EEBIC (Erasmus European Business and Innovation Center) was de eerste publieke incubator van het Gewest; deze multisectorale incubator in Brussel-West werd in 1992 opgericht in samenwerking met de ULB. Hij bevindt zich op de Erasmuscampus  in Anderlecht in een passief gebouw, dat het label Ecodynamische Onderneming heeft verkregen. EEBIC heeft gedurende de meer dan drie decennia ervaring talrijke veelbelovende start-ups begeleid, die vandaag een succes zijn. Hij is multisectoraal, maar de projecten moeten wel een innoverend karakter hebben; 
   
• ICAB (Incubatiecentrum Arsenaal Brussel) werd begin 2000 in samenwerking met de VUB opgericht, en bevindt zich in het Arsenaal in Etterbeek. Deze incubator is gespecialiseerd in de digitale, ICT- en engineeringsector. Hij biedt ook een co-workingruimte in de lokalen van de incubator, via Beta Cowork;
   
• BLSI (Brussels Life Science Incubator) werd in 2006 in samenwerking met de UCLouvain opgericht, en zit op de universiteitscampus in Woluwe. Zijn specialiteit is levens- en gezondheidswetenschappen. De incubator heeft naast kantoren ook laboratoria ter beschikking;
   
• Greenbizz, de laatste nieuwkomer, uit 2016, werd opgericht samen met Buildwise (voorheen WTCB - Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf) en ligt dicht bij de site Tour & Taxis in Laken. Hij is gespecialiseerd in duurzame projecten en heeft kantoren en productieateliers ter beschikking. Er is ook een fablab (Cityfab1) ondergebracht. Het gebouw van Greenbizz is een passief gebouw, dat 4 ecolabels heeft verkregen (Ecodynamische Onderneming; Green key; voorbeeldgebouw; Brussels health and safety)

_{tekst gaat verder onder beeld}

Het team dat een openbare incubator beheert, bestaat doorgaans uit 2 à 3 personen. In 2023 begeleiden de vier incubatoren samen 143 bedrijven, goed voor 612 jobs.

Een brede waaier aan diensten

Elke incubator biedt de aanwezige startups een uitgebreid ondersteuningspakket.

• Coachingprogramma
  De incubatoren bieden toegang tot het coachingprogramma Excelerate (initieel gefinancierd door Innoviris). Dit programma is gemeenschappelijk voor de 4 incubatoren en exclusief voor de startups die er gevestigd zijn. Wel moet de bedrijven aan bepaalde criteria beantwoorden om ervan te kunnen genieten.
• Toegang tot een breed netwerk
  De startups in de incubatoren krijgen gemakkelijker toegang tot een netwerk van regionale, academische en publieke of private bedrijfsbegeleidende organisaties. De managers van de incubatoren fungeren als eerste aanspreekpunt voor advies, begeleiding en doorverwijzing binnen het regionale ecosysteem.
• Fysieke werkruimtes
  Startups kunnen gebruik maken van moderne kantoren die uitgerust zijn met de nieuwste technologische snufjes, naast ruimtes die specifiek zijn ingericht voor activiteiten die aansluiten bij de specialisatie van de incubator.

Daarnaast creëren de teams van de incubatoren een stimulerende omgeving door startups in contact te brengen met andere ondernemers die met vergelijkbare uitdagingen kampen. Binnen de incubator wordt dat ecosysteem actief onderhouden en versterkt. In 2023 organiseerden de vier incubatoren samen 58 evenementen, variërend van informatiesessies en partnerpresentaties tot netwerkevenementen die gericht zijn op het faciliteren van waardevolle ontmoetingen.

• Internationaal perspectief
  Ook internationale opportuniteiten worden niet vergeten. Wanneer relevante evenementen buiten België worden georganiseerd, ontvangen de betrokken startups hiervan een melding via hub.brussels.

Hoewel elke incubator onafhankelijk functioneert, werken de vier Brusselse openbare incubatoren nauw samen. Deze samenwerking heeft geleid tot de oprichting van een gezamenlijke merknaam: incubators.brussels

Publieke incubatoren: uniek in hun soort

Het economische landschap waarbinnen de incubatoren opereren is divers. Hoe verhouden zij zich bijvoorbeeld t.o.v. coworkingruimtes, bedrijvencentra en private incubatoren?  Wat maakt deze publieke incubatoren dan zo bijzonder?

In tegenstelling tot coworkingruimtes, waar gedeelde werkplekken centraal staan, ligt bij incubatoren de nadruk op innovatie en een sterke band met academische instellingen of onderzoeks- en ontwikkelingscentra. Innovatie gaat echter vaak gepaard met risico’s. Private incubatoren investeren doorgaans in de projecten die ze ondersteunen, wat betekent dat ze een relatief snel rendement op hun investering verwachten. Publieke incubatoren vullen dit private aanbod aan door projecten met een hoger risico te ondersteunen, zonder directe financiële winst te eisen. Op die manier vervullen ze hun rol als openbare dienst en stimuleren ze innovatieve projecten die anders moeilijk van de grond zouden komen.

Een andere speler op het Brusselse terrein zijn de bedrijvencentra. Hun missie verschilt wezenlijk van die van publieke incubatoren. Ludivine Rattin legt uit: “Een bedrijvencentrum heeft als doel de buurt waarin het gevestigd is nieuw leven in te blazen. De locatie is dus strategisch gekozen. Ze werken nauw samen met de Lokale Economieloketten om de ondernemingen die ze huisvesten te begeleiden.” Hoewel sommige bedrijvencentra ook sectorale kenmerken hebben en nauw samenwerken met het Brusselse bedrijfsbeleidende ecosysteem, ligt  hun primaire focus op de lokale economische ontwikkeling, in tegenstelling tot de innovatiegerichte aanpak van publieke incubatoren.

Daarnaast zijn er in Brussel ook 'jonge' of 'pre-incubatoren', zowel privaat als publiek, zoals startLab.brussels, Start Lab ICHEC, EPHEC Entreprendre en Start it@KBC. Deze initiatieven richten zich tot mensen met ondernemersambities die nog geen ondernemingsnummer hebben. Ludivine Rattin benadrukt: “Dit zijn waardevolle partners waarmee we nauw samenwerken. We bieden tools en ondersteuning aan om mensen met een eerste ervaring in innovatief ondernemerschap te informeren over de mogelijkheden van een publieke incubator en hen te begeleiden bij de eventuele overstap."

Een weloverwogen selectie

Om toegelaten te worden tot een van de vier openbare incubatoren in Brussel, moeten kandidaten aan enkele voorwaarden voldoen.

Ten eerste is er de selectie; het project moet innovatief zijn op technologisch, milieuvlak en/of sociaal gebied. Daarnaast moet het project aansluiten bij de specifieke sectoren waarop de gekozen incubator zich richt (zoals hierboven vermeld).

Ook qua statuut en financiële zelfstandigheid zijn er eisen. De ondernemingen die in aanmerking komen, bevinden zich doorgaans in de opstartfase, maar moeten wel al enige activiteit kunnen aantonen. Een ondernemingsnummer is vereist en het genereren van enige inkomsten is belangrijk om de kosten van de huisvesting in de incubator te kunnen dragen. "Hoewel de tarieven van de incubatoren concurrentieel zijn en onder de vorm van een all-in forfait worden aangeboden, is het toch essentieel dat kandidaten enige financiële slagkracht hebben," benadrukt Ludivine Rattin. "Voor ongeveer 25 tot 30 euro per vierkante meter – of vanaf 400 euro per maand – kan men beschikken over een volledig uitgerust privékantoor voor twee à drie personen."

"Er meerdere manieren om toegang tot een incubator te krijgen," legt Ludivine Rattin uit. "De adviseurs van hub.info beschikken over de nodige kennis om het potentieel van bepaalde startups te detecteren. Daarnaast kunnen geïnteresseerde ondernemers zelf de websites en sociale mediakanalen van de incubatoren raadplegen, rechtstreeks contact opnemen met de verantwoordelijken om vragen te stellen en hun kandidatuur in te dienen. Tegelijkertijd doen de incubatoren zelf inspanningen om hun naamsbekendheid te vergroten en nieuwe kandidaten aan te trekken."

Flexibiliteit en doorgroeimogelijkheden

Startups die toetreden tot een publieke incubator in Brussel tekenen geen traditionele huurovereenkomst, maar een overeenkomst van onbepaalde duur. "Deze keuze is gemaakt om maximale flexibiliteit te garanderen," legt Ludivine Rattin uit. "De incubatoren hanteren een 'easy in-easy out'-model. Bureaus zijn modulair en de beschikbare ruimte kan meegroeien met de noden van de onderneming. Bij vertrek geldt meestal een opzegtermijn van twee tot drie maanden."

Belangrijk om weten : een publieke incubator is geen permanente vestigingsplaats. Het is bedoeld als een springplank aan het begin van een project, om risico's die gepaard gaan met innovatie te beperken en om alle nodige partners rond de tafel te brengen die het project kunnen ondersteunen. Er is een voortdurende dialoog tussen de verantwoordelijke van de incubator en de startups die er zijn gevestigd.

Wanneer een startup besluit om de incubator te verlaten, staat zij er niet alleen voor. "Citydev, een partner van de regio, wordt dan betrokken en begeleidt de vertrekkende onderneming. Zij helpt met het vinden van een duurzame en definitieve vestiging die past bij de verdere groei van het bedrijf," benadrukt Ludivine Rattin. "Bovendien blijft het Brusselse ondernemersecosysteem toegankelijk. Ook na hun vertrek kunnen bedrijven dus rekenen op de kansen en ondersteuning die het Gewest hun biedt."