eGezondheid, de e-revolutie in de gezondheidssector

De eGezondheid-markt, die geschat wordt op 2,4 miljard euro en die tegen 2017 met 4 à 7% per jaar zou moeten groeien, is een ware maatschappelijke én economische uitdaging. De gezondheidszorg wordt namelijk niet alleen steeds digitaler dankzij betrouwbare, goedkopere en snellere sensoren, maar vooral dankzij het wijdverbreide gebruik van ICT (informatie- en communicatietechnologie) en de democratisering van het internet en de mobiele technologieën. Zo zouden er zo'n 100.000 eHealth-toepassingen in de wereld zijn en bijna net zo veel aangesloten voorwerpen (van aangesloten weegschalen tot op afstand gemonitorde implantaten). We moeten echter niet uit het oog verliezen dat deze applicaties meer te maken hebben met de wellnesssfeer dan met de medische wereld.

De media hebben het steeds vaker over deze eHealth-oplossingen die ons leven en onze benadering van gezondheidszorg zullen revolutioneren. Maar waar gaat het nu precies over? Is het veilig? En tot slot, hoe ver staan we er in Brussel mee? Stuk voor stuk vragen waarop we in dit artikel een antwoord trachten te geven.

Wat is eGezondheid precies?

De oorsprong van eGezondheid ligt in de behoefte om de patiënt en zijn arts dichter bij elkaar te brengen. Bijvoorbeeld op het slagveld, in de ruimte, in gevangenissen, in moeilijk bereikbare gebieden, enz. Maar eGezondheid, en in het bijzonder telemonitoring, dankt zijn snelle ontwikkeling in werkelijkheid aan de behoefte aan een betere behandeling van chronische ziektes.

De ontwikkeling van de eGezondheid begon in de jaren 1960 dankzij de opkomst van de elektronica en later de informatica. De eerste software voor de gezondheidszorg werd ontwikkeld door gezondheidswerkers in ziekenhuizen of laboratoria om de uitoefening van hun beroep te vereenvoudigen of te verbeteren. Ze heeft zich vervolgens verspreid dankzij de ontwikkeling van internet in de jaren 1990 en maakt sinds enkele jaren een ware exponentiële groei door die te danken is aan de democratisering en de toegankelijkheid van mobiel internet, op internet aangesloten voorwerpen, tablets en andere smartphones.

De eGezondheid bestaat uit tal van categorieën zoals telegeneeskunde, elektronisch toezicht, het elektronisch medisch dossier, de IT-systemen van ziekenhuizen, e-learning, serious gaming enz. Al deze technologieën zijn erop gericht om de medische praktijk te verbeteren en te vergemakkelijken, de therapietrouw te bevorderen, mensen te vormen en op te leiden maar ook om wetenschappelijk onderzoek te ondersteunen.

De telegeneeskunde kan bijvoorbeeld in de medische praktijk worden ingezet door het gebruik op afstand van ICT door gezondheidszorgwerkers. Er bestaan tal van toepassingen, zoals voor de permanente zorg op het vlak van beeldvorming aangezien de interpretatie van de medische beelden op afstand kan worden uitgevoerd (Radiomatix; verschillende Brusselse projecten hebben eveneens innovatieve eHealth-oplossingen ontwikkeld voor de sector van de medische beeldvorming: Intuitim, voor de standaardisering van de annotatie van medische beelden; Imagilys, analysesoftware op het gebied van neurobeeldvorming; Kisano, om de opslag en uitwisseling van medische beelden te verbeteren), de betere behandeling van CVA door het verkorten van de opnametermijn (Zebra Academy) en het vereenvoudigen van de behandeling van chronische ziektes en thuiszorg.

Mobile health of mHealth kenmerkt zich door het mobiele gebruik van voor gezondheid en welzijn toegepaste ICT dankzij smartphones en tablets maar ook dankzij medische apparatuur met een geïntegreerde mobiele internetaansluiting. Sinds een aantal jaren zien we een explosieve groei van het aantal smartphoneapplicaties zowel voor wellnessadvies (slaapkwaliteit, lichamelijke activiteit, dieet) als voor een echte medische opvolging (ECG, spirometer, …). En niet te vergeten van de speciale sociale netwerken zoals het platform van Esperity voor kankerpatiënten.

Een belangrijke tak is die van de wellnesstoepassingen die het welzijn bevorderen en de opvolging van gezondheidsgegevens vereenvoudigen. Vandaag de dag biedt de technologie iedereen de mogelijkheid om zijn persoonlijke parameters te meten (temperatuur, gewicht, hartslag), deze parameters te analyseren en door te sturen. De toepassingsgebieden zijn zeer breed: lichamelijke activiteit, slaapkwaliteit, eetgewoontes dankzij smartphoneapps en aangesloten voorwerpen zoals armbandjes of weegschalen. Let echter wel op dat u niet elk gadget als een echt medisch toestel beschouwt. Het merendeel van deze toepassingen en aangesloten voorwerpen hebben namelijk eerder een sportief of ludiek doeleinde.

Is eGezondheid een gereglementeerd gebied?

Hoewel de meeste aangesloten voorwerpen en applicaties voor ludieke of sportieve doeleinden niet aan zeer strenge regels gebonden zijn, dienen de producten met een medisch doeleinde net als alle andere medische toestellen aan regels, verplichtingen, valideringen en certificaties te voldoen. Voor bepaalde toepassingen moet er bovendien rekening worden gehouden met de regels op het gebied van de beveiliging van gegevens en de bescherming van de persoonlijke levenssfeer.

Deze eisen kunnen tot een lang en duur proces leiden, maar zijn in de eerste plaats bedoeld om de veiligheid van de gebruiker, de betrouwbaarheid van het product en de klinische doeltreffendheid ervan te garanderen.  Elk apparaat dat voor medische doeleinden wordt gebruikt, moet de veiligheid kunnen bewijzen aan de hand van laboratoriumtests, de klinische prestaties kunnen aantonen met een klinische beoordeling (zoals voor farmaceutische producten), de technische prestaties kunnen garanderen, een bewijs kunnen leveren van gevalideerde en herhaalbare processen (kwaliteitsgarantie, ISO-normen), een opvolging van het product na het op de markt brengen kunnen verzekeren (waarschuwen voor tegengestelde gebeurtenissen of eventuele mankementen), kunnen worden geklasseerd op basis van de gevaarlijkheid ervan en vereist in bepaalde gevallen de tussenkomst van een erkend organisme om de kwaliteit goed te keuren. Bovendien zijn de eisen op het vlak van (persoonlijke en gezondheids)gegevens gericht op het respecteren van de persoonlijke levenssfeer, de integriteit en de toegang tot de gegevens, van een gebruik na geïnformeerde toestemming en het informeren van de gebruiker over het gebruik van zijn gegevens.

eGezondheid, tal van uitdagingen voor de gezondheidszorg van morgen

De grootste vrees bestaat rond enerzijds de toegang tot de persoonlijke gegevens en anderzijds de kwaliteit en de betrouwbaarheid van de gebruikte instrumenten. Het is dus essentieel dat we voor ludieke en sportieve doeleinden gebruikte applicaties en instrumenten onderscheiden van de echte medische apparaten. Maar vooral dat we ons beveiligen tegen gadgets die voor medische doeleinden worden gebruikt. De uitdaging ligt dan ook in het scheppen van vertrouwen voor zowel de zorgverlener als de patiënt door hen gerust te stellen over het doeleinde en de beveiliging van de gegevens en de betrouwbaarheid van de voorgestelde toestellen.

Bovendien zijn de verwachtingen omtrent de eHealth-oplossingen hooggespannen en betreffen ze zowel de patiënt, de zorgverleners, het wetenschappelijk onderzoek als de gezondheidssystemen.

Voor de patiënt moet eGezondheid de kans bieden om de thuiszorg of de opvolging van chronische ziektes te vereenvoudigen; zijn comfort en de therapietrouw te verbeteren (zoals Yagram die bijvoorbeeld intelligente spelletjes gebruikt om adolescenten te motiveren om hun therapie te volgen); de medische kosten terug te dringen; hem te waarschuwen, hem te motiveren (zoals FeasyMotion die spelletjes gebruikt om te motiveren en het trouw volgen van revalidatiesessies te bevorderen) maar ook om hem te informeren en verantwoordelijk te maken (empowerment van de patiënt).

Voor de zorgverleners dient eGezondheid bijvoorbeeld de huidige praktijk te vergemakkelijken en te verbeteren (zoals Progenda die huisartsen de mogelijkheid biedt hun agenda elektronisch en gecentraliseerd te beheren) maar ook de toegang, de overdracht en de opslag van gegevens te vereenvoudigen of de communicatie met de patiënt te versterken.

eGezondheid zal ook een impact hebben op het wetenschappelijk onderzoek, zowel voor de uitvoering van klinische tests (meten, doorsturen en verwerken van klinische gegevens) als voor het begrip van ziektes (de big data, of de analyse op grote schaal van geanonimiseerde gegevens in verband met ziektes, zullen het mogelijk maken om de ziekte, de ontwikkeling ervan en de risicofactoren beter te begrijpen).

Laten we ons tot slot tevens voorstellen dat de eGezondheid het mogelijk maakt het gebrek aan gezondheidspersoneel op te vangen of de kosten te verlagen dankzij een meer preventieve in plaats van genezende geneeskunde, dankzij de verkorting van de opnameduur of de vermindering van de risico's op heropname of dankzij een betere opvolging van chronische ziektes op afstand. 

Brussel, een geschikte omgeving voor de opkomst van innovatieve projecten

Het gewest heeft een sterke geografische concentratie aan ziekenhuizen, academische laboratoria en tussenschakels (incubatoren, investeringsfondsen, beroepsverenigingen, octrooigemachtigden enz.), wat de omgeving gunstig maakt voor de ontwikkeling van ondernemingen op gezondheidsgebied. Deze geografische concentratie vereenvoudigt de uitwisselingen en creëert een geschikte omgeving voor de ontwikkeling en concretisering van innovatieve projecten. lifetech.brussels, de gezondheidscluster van het gewest, speelt de rol van facilitator en verbindend element tussen al deze spelers en heeft overigens een groei van het aantal nieuwe projecten in verband met gezondheidstechnologieën vastgesteld.

In het kader van zijn missie om het ondernemerschap en de innovatie in de gezondheidssector te ondersteunen, biedt de cluster projectdragers coaching en reguliere opvolging aan. Om de opkomst van nieuwe projecten te bevorderen, heeft de cluster o.a. deelgenomen aan het laatste Boostcamp van het MIC Brussels en daar voor een eHealth-oriëntatie gezorgd. De leden van de cluster werden tijdens deze editie specifiek in de kijker gezet (FeasyMotion, Gewestprijs van het acceleration program; Matrix Requirements, grote prijs van het Boostcamp; OUAT!, grote prijs van het acceleration program). Gezien deze eerste successen wordt in samenwerking met het MIC Brussel in 2016 een versnellingsprogramma voor innovatieve eHealth-projecten opgestart.

Gezamenlijke begeleiding is ook een belangrijke hoofdlijn in het dienstenaanbod van de cluster. Jaarlijks worden er meer dan 20 seminaries, networkingevenementen en informatiesessies georganiseerd om te voldoen aan de behoeften van de leden van de cluster, in het bijzonder op het gebied van intellectuele eigendom, regelgeving, normen en geschikte financieringsbronnen.

De cluster streeft er verder naar de zichtbaarheid van de sector en zijn actoren te bevorderen. Hiervoor is de cluster in juni 2014 dan ook begonnen met de lancering van Health 2.0 Belgium, dat bedoeld is om de eHealth-gemeenschap te ontwikkelen en de zichtbaarheid te geven die ze nodig heeft.

Wenst u meer te weten over de cluster, de diensten en de leden of wilt u een innovatief idee voorstellen?

Raadpleeg dan de website van lifetech.brussels: www.lifetech.brussels