Uw klant ging failliet ? Laat uw rechten gelden !

Welke ondernemer heeft het nog niet meegemaakt? Net nadat u een grote bestelling of belangrijke dienst heeft geleverd, gaat uw klant failliet. Naar de betaling van uw factuur kan u fluiten, denkt u. Toch houdt een faillissement niet automatisch in dat er geen mogelijkheden meer zijn om (een deel van) uw geld nog te recupereren.

Aangifte van schuldvordering

De eerste voorwaarde om als schuldeiser in aanmerking te komen voor een eventuele uitkering uit het faillissement is het verrichten van een aangifte van schuldvordering.

Schuldeisers die gekend zijn op het ogenblik van de faillietverklaring door de rechtbank worden normaliter door de curator van het faillissement schriftelijk verwittigd van de faling en uitgenodigd om deze aangifte van schuldvordering te verrichten. U krijgt dan een blanco formulier ‘aangifte van schuldvordering’. Schuldeisers die geen aangifte verrichten, zullen sowieso niets recupereren.

Het is voor de curator echter soms heel lastig om alle schuldeisers te achterhalen. Blijf dus niet passief. Laat spontaan weten dat u een vordering heeft uitstaan. Het is ook belangrijk dat u daar bewijzen van meestuurt, zoals een bestelbon, factuur, algemene voorwaarden, ingebrekestelling, etc. Op die manier weet u zeker dat de curator rekening zal houden met uw vordering. Als er nog iets te verdelen overblijft (na betaling van de bevoorrechte schuldeisers en de kosten van de curator), bent u misschien één van de ontvangers.

Ten laatste op de dag bepaald in het faillissementsvonnis (te raadplegen op de site van het Belgisch Staatsblad), moet u aangifte doen van uw schuldvordering op de griffie van de Rechtbank van Koophandel, die een tabel opmaakt van alle aangegeven schuldvorderingen en de lijst van schuldeisers.
Let wel, het is in principe niet meer mogelijk een schuldvordering in te dienen één jaar na het faillissementsvonnis.  

Eigendomsvoorbehoud voorzien?

In bepaalde gevallen kunt u van de curator de teruggave van de door u geleverde goederen vragen op basis van een clausule van eigendomsvoorbehoud. Het eigendomsbeding houdt in dat de klant de eigendom pas verwerft wanneer deze uw factuur betaald heeft.  Wilt u dit recht uitoefenen, dan dient dat eigendomsbeding wel uitdrukkelijk te zijn opgenomen in uw algemene voorwaarden (en waarnaar u verwijst in uw offerte/door de klant getekende bestelbon). Ook dienen de goederen nog aanwezig en individualiseerbaar (d.w.z. niet omgevormd tot een ander product of bijvoorbeeld verwerkt in een gebouw) te zijn, zo niet geldt uw eigendomsvoorbehoud niet meer.

Een geldig eigendomsvoorbehoud  is tegenstelbaar aan de curator en de andere schuldeisers. U moet wel snel reageren: de vordering tot teruggave of revendicatie moet ingeroepen worden vooraleer de curator zijn eerste proces-verbaal van verificatie van schuldvorderingen heeft ingediend op de griffie. Deze datum vindt u in het vonnis van faillietverklaring terug. De curator legt dit pv meestal één maand na het faillissementsvonnis neer op de griffie.

Bevoorrechte schuldeiser ?

Niet alleen de banken en de fiscus zijn bevoorrechte schuldeisers. De wet kent verschillende voorrechten toe.

Zo kan men in sommige gevallen een beroep doen op het retentierecht, wat u het recht geeft als schuldeiser de teruggave van een goed dat u door uw schuldenaar werd overhandigd of dat bestemd is voor uw schuldenaar, zoals een website of gebouw, op te schorten zolang de schuldvordering die u indiende voor dat goed, niet is voldaan.

Tussen de ingehouden zaak en de schuldvordering dient er wel samenhang te zijn. Er dient dus een verband te bestaan tussen de reden waarom de schuldeiser de zaak onder zich heeft en de schuldvordering.

Een ander voorbeeld: een garagist kan weigeren de hem toevertrouwde wagen ter herstelling terug te geven zolang de factuur niet betaald is, en een transporteur kan goederen uit een transport achterhouden om betaling af te dwingen. Als schuldeiser kan u evenwel het goed niet zelf verkopen maar wordt u wel als bevoorrecht beschouwd op de opbrengst hiervan. Als u uw vordering indient zal de curator het product opeisen. Verkoopt hij dat vervolgens dan zal hij u bij voorrang uit de opbrengst moeten betalen.

Ook als eigenaar-verhuurder hebt u een voorrecht als u nog huur en de terugbetaling van kosten te goed heeft van de failliete onderneming. Op basis van het voorrecht van de verhuurder, dat bepaald is in de Hypotheekwet, hebt u een voorrecht op de opbrengst van de inboedel die aanwezig is in het verhuurde pand. Ook huurschade en de wederverhuringsvergoeding zijn bevoorrechte vorderingen.

Zoals u zelf al kan merken aan de hand van de voorbeelden hierboven, is het vooral als u goederen hebt verkocht of verhuurd dat u mogelijk in aanmerking komt als bevoorrechte schuldeiser. Dienstverleners hebben het meestal een pak moeilijker om nog iets van hun geld te recupereren.

Als uw vordering geheel of gedeeltelijk verloren is, met als gevolg dat u niets kan recupereren, levert de curator u een fiscaal attest af (ook “attest pro fisco” genoemd) zodat u uw vordering kan afschrijven of aftrekken. Zo annuleert u de vordering in uw boekhouding en kan u ze fiscaal aftrekken.

Voor u besluit de waarde van uw vordering te verminderen, kan u er ook voor kiezen te wachten.
Wanneer het faillissement door de curator afgesloten is, bestaat uw schuldvordering namelijk nog steeds, behalve indien u deze gedeeltelijk of volledig tot uw boekhouding heeft herleid. Dat wil zeggen dat u uw voormalige klant en schuldenaar dus nog steeds, op uw kosten, kan vervolgen voor het betalen van wat hij/zij u verschuldigd is. Deze procedure is vooral interessant indien de gefailleerde een natuurlijke persoon is, die een nieuwe activiteit heeft opgestart of een functie als werknemer op zich heeft genomen. Die persoon wordt dan weer solvabel en kan dus in staat zijn u te betalen, zelfs na het faillissement! Dit proces werkt niet wanneer de gefailleerde een rechtspersoon is. In dat geval is het voor u interessanter uw schuldvordering volledig en zo snel mogelijk tot uw boekhouding te herleiden.

U kan dus eventueel na het faillissement een gerechtelijke procedure opstarten tegen uw voormalige klant indien hij/zij een natuurlijke persoon is. Let wel, de verjaringstermijnen zijn soms kort: 1 jaar, 2 jaar, 5 jaar of 10 jaar.

Er is wel een kanttekening aan dit principe: bij de vereffening van het faillissement kan de rechter de gefailleerde persoon “verschoonbaarheid” verlenen, als deze persoon te goeder trouw heeft gehandeld en geen enkele zware fout heeft begaan. In dit geval kan u (en kunnen de andere schuldeisers) de gefailleerde niet meer vervolgen voor de betaling, zelfs als hij/zij de lotto wint of een nieuwe, bloeiende activiteit opstart. De verschoonbaarheid van uw klant is automatisch bij uitbreiding van toepassing op zijn/haar echtgenoot. Alle schulden worden kwijtgescholden, (zelfs bepaalde privéschulden!).

U mag zich echter wel uitdrukken over deze beslissing tot verschoonbaarheid. Als u kan aantonen dat er wel degelijk zware fouten gemaakt werden (als u bijvoorbeeld kan bewijzen dat uw klant wist dat hij/zij u niet meer zou kunnen betalen toen hij/zij een nieuwe bestelling plaatste), kan u de gefailleerde wel persoonlijk vervolgen.

Kortom, het loont bij een faillissement van uw klant hoe dan ook de moeite contact op te nemen met een advocaat. Die kan de verjaringstermijn verifiëren en nagaan of u in aanmerking komt om een voorrecht van betaling te krijgen.

Btw terugvorderen

Uw factuur bevat vaak ook btw die u aan de staat heeft moeten doorstorten, terwijl u dat bedrag zelf niet ontving.

U kunt die btw enkel terugvragen van zodra de schuldvordering (geheel of gedeeltelijk) verloren gegaan is en dit een definitief, zeker en vaststaand feit is.  A priori zou u dus moeten wachten totdat de curator het faillissement heeft afgewikkeld en u kan beschikken over de (slot)uitdelingslijst waaruit blijkt dat uw vordering niet voldaan is.

Als u in geval van faillissement of procedure van gerechtelijke reorganisatie echter met rede denkt dat uw vordering verloren is, laat de wet u toe een terugbetaling van de btw van uw vordering te vragen, vanaf het moment dat de rechtbank de procedure van gerechtelijke reorganisatie aanvaardt of wanneer het faillissement ingaat. Als u uiteindelijk toch nog een bedrag ontvangt in het kader van het beheer van dit faillissement, moet u natuurlijk de btw terugbetalen op de som die door de curator gevorderd werd.

Dit wordt gecontroleerd, aangezien de curator elk jaar een samenvattende aangifte voor btw met betrekking tot contracten en betalingen moet overhandigen aan de fiscale diensten.

Enkele tips om uzelf vooraf te beschermen

Ga proactief tewerk en…

1. Check vooraf de kredietwaardigheid van uw klanten, vooral als het om nieuwe klanten gaat. Kijk jaarrekeningen of de balans na of doe beroep op handelsinformatiekantoren die deze informatie verkopen. Ontmoet bij voorkeur de klant persoonlijk.

2. Maak duidelijke algemene voorwaarden en zorg ervoor dat er naar verwezen wordt bij uw offerte en bestelbonnen. Om discussie te vermijden, is het beter dat de klant expliciet die voorwaarden tekent

3. Promoot contante betalingen of betalingen via een mobiel betaalsysteem, en laat betalen bij levering of werk met voldoende grote voorschotten

4. Maak een eigendomsvoorbehoud (zie hierboven)

5. Beding eventueel een pand of hypotheekrecht en verstuur snel een ingebrekestelling per aangetekende zending naar uw klant om de boetebedingen, interesten en toeslagen te doen ingaan, zelfs als u deze uiteindelijk misschien niet zal toepassen.  

6. Onderhandel eventueel over een bankgarantie of een borgstelling, zelfs als het over een familielid of een derde gaat.

7. Voorzie directe opeisbaarheid in contracten (wat u nog altijd geen bevoorrechte schuldeiser maakt) of bouw in de contractuele voorwaarden voldoende zekerheden in naar betaling toe. Denk bv. aan betalingstermijnen, nalatigheidsintresten en schadevergoeding in geval van laattijdige betaling.

8. Werkt u aan een uurtarief dat u factureert, laat uw klant dan liefst dagelijks de gepresteerde uren voor akkoord aftekenen. Op die manier vermijdt u dat er later discussies over het aantal gepresteerde uren ontstaan.

9. Stop met leveren totdat de voorgaande facturen zijn betaald en geef de klant hier kennis van via aangetekende zending.

10. Sluit een kredietverzekering af, die uw schade bij failliete debiteuren (gedeeltelijke) kunnen vergoeden.