Een eigen cosmeticamerk op de markt brengen: praktische en reglementaire gids

Ambachtelijke zepen, natuurlijke crèmes of make-up op maat… Droom je ervan je passie voor cosmetica om te zetten in een echt ondernemersproject?
In Brussel vraagt het opstarten van een eigen merk de nodige voorbereiding en nauwkeurigheid: regelgeving, veiligheid, etikettering, testen en Europese notificatie zijn onmisbare stappen. Deze gids bundelt alles wat je moet weten om je project te realiseren binnen het wettelijke kader.

Wat valt er onder de benaming "cosmetisch product"?

Cosmetica zijn alle producten die één (of meerdere) van de volgende functies vervullen op ons lichaam (huid, haar, nagels, lippen, tanden, mondslijmvlies):

• reinigen (bijv. zeep)
• beschermen (bijv. zonnecrème)
• verzorgen en in vorm houden (dagcrème, tandpasta ...)
• verwijderen van nare geurtjes (bijv. deodorant)
• parfumeren
• veranderen van uiterlijk (haarkleuring, mascara ...)

Welke regelgeving geldt in België voor cosmetica?

Cosmetische producten vallen onder twee belangrijke wettelijke teksten:

• de Europese Verordening (EG) nr. 1223/2009, die de regels vastlegt over samenstelling, etikettering, verboden of beperkte stoffen, alsook toegelaten kleurstoffen, bewaarmiddelen en UV-filters;
• het Koninklijk Besluit van 17 juli 2012, dat deze regels omzet op nationaal niveau en de wettelijke definitie van een cosmetisch product en de verplichtingen van de exploitant ten opzichte van de bevoegde autoriteiten verduidelijkt.

In België is de bevoegde autoriteit de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu.

Waarop letten bij de productie van een cosmetisch product in België?

De productie omvat alle stappen die leiden tot een afgewerkt of halfafgewerkt product: het afwegen van ingrediënten, mengen, verwerken en kwaliteitscontrole.
Er zijn drie mogelijkheden:

• zelf produceren,
• laten produceren door een derde partij,
• of importeren.

De Europese Verordening 1223/2009 voorziet:

• een lijst van verboden ingrediënten (bijlage II);
• een lijst van stoffen met beperkingen (bijlage III);
• lijsten van toegelaten kleurstoffen, bewaarmiddelen en UV-filters (bijlagen IV–VI).

Fabrikanten die in België gevestigd zijn, moeten om de twee jaar hun activiteiten melden aan de FOD Volksgezondheid.

⚠️ Let op: thuisproductie wordt afgeraden omwille van risico’s voor hygiëne, traceerbaarheid en productveiligheid. De meeste ondernemers doen beroep op een erkend laboratorium voor de productie en verpakking.

Of je nu zelf produceert of uitbesteedt, de verdeling van de verantwoordelijkheden moet duidelijk worden vastgelegd in het Productinformatiedossier (PID).

Wat zijn de verplichtingen voor etikettering en verpakking?

Verpakking omvat het overbrengen van het product naar zijn eindverpakking (potjes, flacons, tubes, enz.) en het etiketteren.

Verplichte vermeldingen:

• naam en adres van de verantwoordelijke persoon
• inhoud (hoeveelheid)
• minimale houdbaarheid: “bij voorkeur te gebruiken vóór einde…” (voor producten met minder dan 30 maanden houdbaarheid)
• gebruiksduur na opening (in maanden) voor producten met langere houdbaarheid
• productiebatchnummer
• functie van het product (indien niet duidelijk uit de presentatie)
• voorzorgsmaatregelen voor gebruik
• ingrediëntenlijst volgens de Europese INCI-benaming (vermeld in de CosIng-databank)

Taalvereisten: 

Het etiket moet begrijpelijk zijn voor de consument en opgesteld in de taal/talen van de regio waar het product wordt verkocht (Frans, Nederlands en/of Duits).

Claims:

Claims over de eigenschappen van een product moeten worden onderbouwd volgens de Europese Verordening nr. 655/2013 en het technisch document van de Europese Commissie.

Wie kan de “verantwoordelijke persoon” zijn voor een cosmetisch product?

Enkel cosmetische producten waarvoor een natuurlijke of rechtspersoon gevestigd in de EU als verantwoordelijke persoon is aangeduid, mogen op de markt worden gebracht.
Deze persoon staat in voor de naleving van alle wettelijke verplichtingen en moet kunnen instaan voor de veiligheid van het product.

De verantwoordelijke persoon kan zijn:

• de fabrikant,
• de importeur,
• de distributeur,
• of een andere gemachtigde partij.

De verantwoordelijkheid houdt in dat je verantwoording moet afleggen als de producten verboden ingrediënten bevatten of als consumenten een klacht indienen over onvoorziene bijwerkingen. Als je van plan bent een product door derden te laten vervaardigen, moet je bijzonder veel aandacht besteden aan de selectie van je partners (kwaliteit, vertrouwen, traceerbaarheid, enz.). 

Welk technisch dossier is verplicht voor een cosmetisch product?

Elk product moet een technisch dossier hebben dat voldoet aan de artikelen 10 en 11 van Verordening 1223/2009.
Het dossier bestaat uit twee delen: het veiligheidsrapport en het Productinformatiedossier (PID).

Het veiligheidsrapport

De veiligheidsevaluatie (grondstoffen, samenstelling, effecten) moet worden uitgevoerd door een gekwalificeerd persoon met een erkend universitair diploma (farmacologie, toxicologie, geneeskunde of gelijkaardig).
Deze persoon kan in België of in een andere EU-lidstaat werkzaam zijn.
Door de veiligheid te valideren, draagt hij/zij verantwoordelijkheid voor de betrouwbaarheid van het product.

💡 Steun mogelijk: je kunt Brusselse steunmaatregelen aanvragen om deze kosten te financieren:

• de premie Opstart onderneming: als je nog geen ondernemingsnummer hebt;
• de Consultancypremie: als je al als zelfstandige actief bent.

Het Productinformatiedossier (PID)

Het PID bevat o.a.:

• de fabricagemethode en een verklaring van naleving van de Goede Fabricagepraktijken;
• stabiliteits-, compatibiliteits- en microbiologische tests (met uitzondering van zuivere oliën, mits verantwoording);
• bewijsstukken en effectiviteitstests voor de claims (bv. “hydraterend”, “voedend”).

Hoe meld je je product aan in de CPNP-databank?

Voor elke commercialisering moet het product worden aangemeld in de Europese databank Cosmetic Products Notification Portal (CPNP). Om deze melding in de database te kunnen registreren, moet je je eerst persoonlijk registreren.

⚠️Opgelet : Elke formule, ook al bestaan de ingrediënten afzonderlijk al, moet individueel worden geregistreerd. De eindformule wordt beoordeeld en genotificeerd.

Dankzij deze databank hebben de FOD Volksgezondheid en het Antigifcentrum permanent toegang tot de samenstelling en veiligheidsinformatie.

Wat te doen bij bijwerkingen of ongewenste effecten?

Formulieren en richtlijnen voor de melding van ernstige bijwerkingen zijn beschikbaar op de website van de Europese Commissie

Waar vind je hulp en nuttige contacten in Brussel?

Begeleiding en steun:

• Gebruik de wizard “Wie kan mij helpen?” om Brusselse begeleidingsstructuren te vinden (zoals de Lokale Economieloketten).
  De dienst hub.info kan je ook oriënteren.

FOD Volksgezondheid

• Aanbevelingen voor cosmetica
• Informatiefolder cosmetica
• Cel Cosmetica: +32 (0)2 524 97 97 | apf.inspec@sante.belgique.be 

Belgian Cosmetics Federation

• Actoren van de Belgische cosmeticasector
• Volledige procedure voor de lancering van een cosmetisch product

DETIC

• Gids over ethische reclame in de cosmeticasector
• Overzicht van sectorinitiatieven.

Samengevat

Om een cosmetisch merk in België op te starten, moet je:

• de regelgeving kennen (Verordening 1223/2009 en KB van 2012);
• productie en etikettering beveiligen;
• een verantwoordelijke persoon in de EU aanstellen;
• een volledig technisch dossier opstellen (veiligheidsrapport + PID);
• het product registreren in de CPNP-databank.

Met professionele begeleiding en naleving van de wettelijke verplichtingen kan je je cosmeticamerk volledig conform de voorschriften lanceren.