Van werkzoekende tot ondernemer

Ben je werkzoekende en wil je de stap zetten naar ondernemerschap? Denk er dan aan dat je als werkzoekende een beroep kunt doen op verschillende mechanismen en steunmaatregelen die je op weg helpen en je kansen op succes maximaliseren.

Op deze pagina vind je alle steunmaatregelen die ter beschikking staan op het vlak van opleidingen, begeleiding en financiële steun bij het opstarten van je project.

Download ook onze brochure "Van werkzoekende naar ondernemer" (PDF). Hierin vind je alle informatie, maar ook inspirerende getuigenissen van voormalige werkzoekenden die net als jij een eigen bedrijf zijn gestart!

Je opleiden en voorbereiden

Een eigen ondernemingsproject opstarten doe je niet zomaar. De voorbereiding vereist niet alleen tijd maar soms ook nieuwe vaardigheden. Maar hoe kun je een opleiding volgen en je project voorbereiden als je moet voldoen aan de verplichting om actief naar werk te zoeken?

Vrijstelling van beschikbaarheid om opleiding te volgen

Bij de ontwikkeling van een ondernemersproject moet je soms nieuwe competenties verwerven die nuttig zijn om een onderneming te beheren (marketing en communicatie, commerciële aspecten, digitale vaardigheden, financiën, vreemde talen, enz.) of om een nieuw beroep uit te oefenen in het kader van een omscholing.

Als werkzoekende kun je een vrijstelling van beschikbaarheid aanvragen, die je gedurende je opleiding ontslaat van de verplichting om actief naar werk te zoeken. Zo kun je een alternerende opleiding, een stage (dankzij de beroepsinlevingsstage) of zelfs studies volgen.

Vergeet niet je vrijstelling steeds aan te vragen voordat je opleiding, stage of studie van start gaat.

Meer info? 
👉 Bekijk alle in aanmerking komende opleidingsinstellingen en de stappen die je moet volgen op de specifieke webpagina van Actiris.

Vrijstelling van beschikbaarheid om jezelf voor te bereiden

Voordat je jouw project opstart, kun je ook de tijd nemen om je project gedurende maximaal 6 maanden voor te bereiden, en toch je werkloosheidsuitkering behouden. Het kan gaan om een haalbaarheidsstudie van het project, de inrichting van lokalen, administratieve formaliteiten, enz.

Welke formaliteiten moet je verrichten bij de aanvang van de voorbereiding? 
Je moet voorafgaandelijk en schriftelijk aangifte doen van de voorbereiding bij het werkloosheidsbureau door middel van een formulier dat beschikbaar is op de website van de RVA of via je uitbetalingsinstelling. Tijdens de voorbereidingsperiode moet je ingeschreven blijven als werkzoekende en in het bezit blijven van een controlekaart die je moet invullen volgens de erop vermelde instructies.

Meer info? 
👉 Raadpleeg de specifieke pagina op de website van de RVA.

Je laten begeleiden

Als je de stap naar ondernemerschap wil zetten, is begeleiding de sleutel tot succes!

In Brussel kan je bij heel wat organisaties terecht. Een aantal daarvan zijn gespecialiseerd in de begeleiding van (toekomstige) ondernemers die nog het statuut van werkzoekende hebben. Voor die opdracht ontvangen ze overheidssteun en bieden ze programma's aan die écht op je behoeften zijn afgestemd en die je recht geven op gratis begeleiding.

Je kan er terecht voor onderstaande diensten:

• Hulp bij de uitwerking van een financieel plan en een business plan
• Hulp om de nodige financiering te vinden
• Hulp bij het vervullen van administratieve formaliteiten

Kies de structuur die het best bij je past, of volgens de eventuele aangeboden specialiteit.

• Dansaert Centrum (Lokaal Economieloket van de Stad Brussel)
• Credal – gespecialiseerd in de begeleiding van vrouwen
• Euclides (Lokaal Economieloket van Anderlecht)
• Lokaal Economieloket van Molenbeek
• Lokaal Economieloket van Schaarbeek
• ILES vzw - gespecialiseerd in culturele en creatieve projecten
• JobYourself
• Microstart
• Village Partenaire (Lokaal Economieloket van Sint-Gillis) - gespecialiseerd in duurzame projecten

Om meer te weten te komen over hun diensten en hun werking, kun je je inschrijven voor een van hun informatiesessies via hun website.

Starten als ondernemer

Voordat je start als zelfstandige in hoofdberoep en je werkloosheidsuitkering verliest, zijn er verschillende mogelijkheden om als werkzoekende een activiteit te starten en de risico's te beperken.

We bieden je hier meer inzicht in de verschillen tussen deze mogelijkheden, de gevolgen ervan voor je statuut en je uitkering, en eventuele (on)verenigbaarheden.

Over al deze formules is ook een informatiesessie ontwikkeld met als titel "Coöperaties, springplank, premie voor zelfstandigen: met welke formule kun je de risico's beperken". Bekijk het filmpje hier (FR).

Overzicht van steunmaatregelen bij het opstarten van een zaak voor werkzoekenden

1. De activiteitencoöperatie (JobYourself)

Dankzij activiteitencoöperaties kunnen werkzoekenden (bij voorrang) hun activiteit testen zonder direct een ondernemersstatuut aan te nemen.

Je kunt produceren en factureren als een echte zelfstandige, maar onder de bescherming van de activiteitencoöperatie. Na (maximaal) 18 maanden testen heb je de nodige bagage om te beslissen of je als ondernemer wil starten met het statuut van jouw keuze of werkzoekende wil blijven.

Indien nodig begeleiden zij je in een eerste fase ook om de start van je onderneming voor te bereiden (zie punt "Begeleiding krijgen").

Je statuut 

Je blijft werkzoekende en hebt geen zelfstandigenstatuut. Je factureert via het btw-nummer van de activiteitencoöperatie.

Je werkloosheidsuitkering en je verplichtingen

Je blijft je uitkering ontvangen gedurende de testperiode met een bevriezing van de degressiviteit in periode 2 (fase 2A). Je keert niet terug naar deze fase als je die hebt doorlopen.

Je kunt ook gebruikmaken van een vrijstelling van beschikbaarheid op de arbeidsmarkt tijdens de testfase en kunt je dus voor 100% aan je project wijden.

Inkomsten uit je activiteit

Met de inkomsten uit je activiteit kun je jouw beroepskosten vergoeden, maar je kunt je eigen middelen niet rechtstreeks aanspreken om jezelf uit te betalen (boven een door de RVA vastgesteld plafond). Aan het einde van de testfase kun je jouw geldmiddelen echter terugkrijgen.

Het administratieve beheer en de boekhouding worden verzorgd door de activiteitencoöperatie. In ruil voor deze begeleiding lever je een bijdrage aan de coöperatie van 10% van je brutomarge.

Je begeleiding

Afhankelijk van je behoeften en de voortgang van je project kun je een beroep doen op een eerste fase van voornamelijk collectieve begeleiding. Na deze voorbereidingsfase, of als je onmiddellijk in staat bent om te factureren, ga je naar de testfase, die maximaal 18 maanden in beslag neemt. Tijdens deze fase factureer je via het btw-nummer van de activiteitencoöperatie. Je wordt gedurende het hele proces begeleid.

toegang tot het beroep 

Als je toegang tot het beroep moet verkrijgen voor je activiteit, moet je dit vóór de testfase in orde brengen.

Voor welke activiteitencoöperatie kies je?

Brussel telt twee activiteitencoöperaties die zijn ondergebracht bij JobYourself:

• JobYourself is een algemene activiteitencoöperatie.
• Baticrea is een specifieke sectie van JobYourself die zich richt tot projectdragers die actief zijn in de bouw-, ambachts- of groene sector.

Houd er rekening mee dat bepaalde projecten of activiteitensectoren zijn uitgesloten (vrije beroepen, personenvervoer, enz.).

Let op: er moet een onderscheid worden gemaakt tussen activiteitencoöperaties, die je de mogelijkheid bieden je activiteit te testen, en tewerkstellingscoöperaties (Rcoop, DiES, enz.), waarbij je jouw activiteit zelfstandig maar als werknemer van de coöperatie uitoefent.

👍 Zeker, indien :

• je je project onder begeleiding en in een collectieve dynamiek wil voorbereiden;
• je de tijd wil nemen om de economische haalbaarheid van je project te testen en wil nagaan in welke mate het iets voor jou is voordat je van start gaat;
• je je in een eerste fase nog niet wil bezighouden met administratieve beslommeringen en boekhoudkundige aspecten, maar je volledig aan je project wil wijden;
• je in staat bent enige tijd van je werkloosheidsuitkering te leven zonder rechtstreeks de uit je activiteit gegenereerde inkomsten aan te spreken (tot het einde van de testfase). 

👎 Zeker niet, indien :

• je zo snel mogelijk gebruik wil kunnen maken van al je inkomsten uit je activiteit zonder gevolgen voor je werkloosheidsuitkering;
• je als werkzoekende bent ingeschreven, maar geen werkloosheidsuitkering ontvangt;
• jouw activiteit te grote investeringen of te grote financiële risico's met zich meebrengt (een handelshuurovereenkomst, grote productie-uitrusting, enz.);
• je van zelfstandigheid houdt en niet graag hebt dat iemand zich mengt in de ontwikkeling van je project.

✊ Onverenigbaarheden

Je situatie is niet verenigbaar met de activiteitencoöperatie, indien:

• je een premie voor zelfstandigen ontvangt of hebt ontvangen;
• je al wordt begeleid door een andere activiteitencoöperatie (in Vlaanderen of Wallonië);
• je momenteel gebruikmaakt van de springplank naar zelfstandige; in dat geval moet je afstand doen van je statuut als zelfstandige in bijberoep om te kunnen toetreden tot de coöperatie.

Meer info ? 
👉 Bezoek de websites van JobYourself en JobYourself Baticrea.

2. Springplank naar zelfstandige

Met de springplankmaatregel kunnen werkzoekenden een zelfstandige activiteit in bijberoep starten (of voortzetten) en tegelijk hun statuut van werkzoekende en hun werkloosheidsuitkering behouden.

Hiervoor is voorafgaande goedkeuring van de RVA nodig, via procedures die je bij je uitbetalingsinstelling moet uitvoeren.

Je statuut 

Je hoofdstatuut is nog altijd dat van werkzoekende en je wordt zelfstandige in bijberoep voor een periode van 12 maanden.

Je werkloosheidsuitkering en je verplichtingen

Je behoudt je werkloosheidsuitkering terwijl je jouw activiteit opstart. Je moet wel beschikbaar blijven op de arbeidsmarkt, ingaan op uitnodigingen en je activiteiten bijhouden.

Inkomsten uit je activiteit

Je factureert met je btw-nummer en ontvangt rechtstreeks de inkomsten uit je activiteit. Er is echter sprake van een inkomensplafond waarboven je de ontvangen uitkeringen geheel of gedeeltelijk moet terugbetalen. Ook de sociale bijdragen die je betaalt zijn voorlopige bijdragen, die worden geregulariseerd afhankelijk van je inkomsten.

In een tweede fase moet je dan het teveel aan inkomsten terugbetalen en worden je bijdragen herberekend. Het is dus absoluut noodzakelijk je boekhouding bij te houden (en je zo nodig te laten begeleiden) en eventuele bedragen die moeten worden terugbetaald opzij te zetten om onaangename verrassingen te voorkomen!

Je begeleiding

Je bent niet verplicht je door een organisatie te laten begeleiden om het systeem van de springplank te activeren, maar begeleiding op maat wordt sterk aanbevolen, vooral bij het opstarten van je activiteit (zie de rubriek "Begeleiding krijgen"). Aarzel niet om contact op te nemen met een van deze organisaties. Zij zullen je helpen de risico's te beperken en je project voor te bereiden.

toegang tot het beroep 

Je moet de toegang tot het beroep hebben als je activiteit dat vereist.

De springplank naar zelfstandige, is dat iets voor jou?

👍 Zeker, indien :

• je de tijd wil nemen om je activiteit te testen en klanten te zoeken voordat je jouw activiteit in hoofdberoep opstart;
• je het je kunt veroorloven een laag inkomen uit je activiteit te halen (in combinatie met je werkloosheidsuitkering);
• je mogelijk hoge beroepskosten hebt, waardoor je jouw netto-inkomen kunt doen dalen (en voorkomt dat je jouw werkloosheidsuitkering geheel of gedeeltelijk moet terugbetalen);
• je jouw project zelfstandig en proactief uitvoert en niet noodzakelijk begeleid hoeft te worden;
• je in staat bent je boekhouding bij te houden en de gevolgen die je zelfstandige activiteit kan hebben op het bedrag van je werkloosheidsuitkering, je bijdragen en je belastingen onder controle hebt.

👎 Zeker niet, indien :

• je verwacht dat je een aanzienlijke omzet zal genereren met lage beroepskosten;
• je met je activiteit niet kunt voldoen aan de verplichting inzake beschikbaarheid op de arbeidsmarkt (bindende openingstijden bijvoorbeeld);
• je een activiteit in een artistieke sector wil uitoefenen;
• je slechts één klant hebt, met potentieel een band van ondergeschiktheid; in dat geval word je mogelijk beschouwd als een "schijnzelfstandige".

✊ Onverenigbaarheden

Je situatie is onverenigbaar met het springplanksysteem, indien:

• je een premie voor zelfstandigen ontvangt of hebt ontvangen;
• je al wordt begeleid door een activiteitencoöperatie;
• je in de vorige 6 jaar al een beroep hebt gedaan op de springplankmaatregel;
• je in de vorige 6 jaar deze activiteit al als zelfstandige in hoofdberoep hebt uitgeoefend.

Meer info ? 
👉 Ga voor meer informatie over het springplanksysteem naar de website van de RVA.

3. De premie voor zelfstandigen

De premie voor zelfstandigen is een financiële steunmaatregel van Actiris voor werkzoekenden, waarbij zij gedurende maximaal 6 maanden financiële ondersteuning kunnen krijgen wanneer zij starten als zelfstandige in hoofdberoep.

Je statuut 

Je doet afstand van je statuut als werkzoekende en wordt zelfstandige in hoofdberoep. Dit betekent dat je niet langer een werkloosheidsuitkering ontvangt, maar een premie om je te helpen tijdens de eerste maanden van je activiteit.

Inkomsten uit je activiteit

Je factureert via je eigen btw-nummer en ontvangt een premie van maximaal 4.000 euro (voor het jaar 2022), betaald in 6 opeenvolgende maandelijkse schijven.

Je kunt dit geld gebruiken zoals je zelf wil. Als je jouw activiteit tijdens de eerste 6 maanden stopzet, heb je geen recht op de resterende nog niet betaalde schijven.

De premie wordt als een inkomen beschouwd, wat betekent dat deze in aanmerking wordt genomen bij de berekening van je sociale bijdragen en personenbelasting.

Je begeleiding

In een eerste fase, nog vóór je het statuut van zelfstandige aanvraagt, neem je maar beter contact op met een begeleidende instantie. Die zal je project analyseren. Na een positieve beoordeling ontvang je een document met een overzicht van de te zetten stappen om zelfstandige te worden en een premie aan te vragen. Zolang de premie wordt gestort, heb je ook recht op begeleiding.

Deze erkende organisaties zijn de 5 Lokale Economieloketten, Credal, Iles vzw, Microstart en JobYourself. Deze organisaties zijn opgenomen in de paragraaf "Je laten begeleiden".

Het is belangrijk om de verschillende relevante stappen zorgvuldig te volgen voordat je het statuut van zelfstandige aanneemt, anders wordt de premie niet toegekend. Bovendien kunnen deze procedures tijd in beslag nemen, houd daar rekening mee!

Competentie inzake bedrijfsbeheer enberoep 

Je moet toegang hebben tot het beroep als je activiteit dat vereist.

De premie voor zelfstandigen, is dat iets voor jou?

👍 Zeker, indien :

• je jouw project goed hebt voorbereid, en je inzicht hebt in je markt en je klanten;
• je vertrouwen hebt in de winstgevendheid van je project;
• je niet voldoet aan de voorwaarden van de springplank of de activiteitencoöperatie.

👎 Zeker niet, indien :

• je de economische haalbaarheid van je project wil testen en wil nagaan in welke mate het iets voor jou is voordat je van start gaat;
• je er niet veel voor voelt bij het opstarten van je nieuwe activiteit de ermee gepaard gaande administratieve en boekhoudkundige verplichtingen te vervullen.

✊ Onverenigbaarheden

Je situatie is onverenigbaar met de premie voor zelfstandigen, indien:

• je al betrokken bent bij de testfase van een activiteitencoöperatie;
• je in de vorige 2 jaar al een premie voor zelfstandigen hebt ontvangen;
• je in de vorige 2 jaar al een beroep hebt gedaan op het systeem van de springplank;
• je in de vorige 2 jaar al een activiteit al als zelfstandige in hoofdberoep hebt uitgeoefend.

Meer info ?
👉 Bekijk de specifieke pagina over de premie voor zelfstandigen op de website van Actiris.

4. Gedeelde ondernemingen of payrollstructuren (Smart, Tentoo, Amplo, Merveille+ interim)

Gedeelde ondernemingen of payrollstructuren bieden je de mogelijkheid je diensten via hen te factureren en tegelijkertijd je werkloosheidsuitkering te behouden tussen je prestaties. Zo kun je de winstgevendheid van je activiteit testen voordat je het statuut van zelfstandige aanneemt.

Je statuut 

Je blijft werkzoekende. Je sluit specifieke contracten van bepaalde duur af met de gedeelde onderneming waardoor je diensten kunt verlenen of verkopen kunt realiseren binnen een wettelijk en veilig kader.

Je werkloosheidsuitkering en je verplichtingen

Je krijgt geen werkloosheidsuitkering voor de dagen waarop je diensten verleent, maar wel tussen twee contracten in.

Inkomsten uit je activiteit

Het administratieve beheer (bijdragen, btw, enz.) wordt verzorgd door de gedeelde onderneming, zodat je rechtstreeks netto-inkomsten uit je diensten ontvangt. In ruil daarvoor krijgen ze een percentage op deze diensten.

Je begeleiding

Je bent niet verplicht je door een erkende ondersteuningsorganisatie te laten begeleiden om via een gedeelde onderneming te kunnen factureren, maar begeleiding op maat wordt sterk aanbevolen. De gedeelde onderneming biedt ook individuele en collectieve begeleidings- en opleidingsprogramma's aan.

toegang tot het beroep 

 Als je toegang tot het beroep moet verkrijgen voor je activiteit, en deze activiteit wordt aanvaard door de gedeelde onderneming, dan moet je aantonen dat je deze hebt verkregen. 

Een gedeelde onderneming, is dat iets voor jou?

👍 Zeker, indien :

• je langzaam wil opstarten door gericht en/of af en toe het verlenen van diensten te testen;
• je je niet wil bekommeren om het administratieve of boekhoudkundige beheer van je activiteit;
• je een snelle oplossing wil toepassen om te kunnen factureren en toch je werkloosheidsuitkering wenst te behouden voor de dagen waarop je geen diensten verleent.

👎 Neen, indien :

• je regelmatig en frequent diensten wil verlenen;
• je het administratieve en boekhoudkundige beheer van je activiteit niet wil uitbesteden;
• je jouw activiteit wil testen en je werkloosheidsuitkering toch voor 100% wil behouden.

Voor welke gedeelde onderneming kies je ?

Kies een gedeelde onderneming bij jou in de buurt en/of volgens de activiteitensector.

• Smart is gericht op alle beroepen, met enkele uitzonderingen zoals activiteiten die door een beroepsvereniging worden beschermd (advocaat, arts, enz.) of bepaalde beroepen in de bouwsector.
• Tentoo staat ook open voor alle beroepen (met uitzonderingen).
• Amplo is een Sociaal Bureau voor kunstenaars (SBK).
• Merveille+ interim is gespecialiseerd in artistieke, audiovisuele en communicatiediensten, maar staat ook open voor alle andere activiteitensectoren.

5. Erasmus for Young Entrepreneurs (EYE)

Erasmus for Young Entrepreneurs (EYE) verschilt enigszins van de andere in dit artikel voorgestelde alternatieven, want het stelt je niet in staat je activiteit rechtstreeks uit te oefenen. Het is eerder een hulpmiddel om je voor te bereiden op het ondernemerschap en de voorbereiding van je project grondiger uit te werken.

Het is een grensoverschrijdend uitwisselingsprogramma dat werkzoekenden (bij voorrang) de kans biedt gedurende 1 tot 6 maanden te leren van ervaren ondernemers die in een van de deelnemende landen kleine ondernemingen runnen.

Je ontvangt een maandelijkse financiële steun van de Europese Commissie van 550 tot 1.100 euro (afhankelijk van de gekozen bestemming). Deze financiële steun kan worden gecumuleerd met een werkloosheidsuitkering.

Erasmus for Young Entrepreneurs, is dat iets voor jou?

👍 Zeker, indien : 

• je wil kennismaken met het ondernemerschap en nieuwe competenties wil ontwikkelen voordat je jouw project opstart;
• je een nieuw land of een nieuwe markt wil ontdekken en internationale contacten wil leggen;
• je de mogelijkheid hebt om dit project vooraf te plannen, aangezien de stappen enige tijd in beslag nemen.

👎 Neen, indien :

• je eerder op zoek bent naar hulp om op te starten dan om je voor te bereiden;
• je jouw project snel wil opstarten zonder een observatie- en leerfase te doorlopen.

Meer info ?
👉 Ga naar de specifieke pagina gewijd voor Erasmus for Young Entrepreneurs op de website van hub.brussels

Wat als mijn activiteit niet succesvol is?

Wie zich als werkzoekende waagt aan een zelfstandige activiteit in hoofdberoep, behoudt gedurende 15 jaar het recht om opnieuw op een werkloosheidsuitkering aanspraak te maken.

Zet je je activiteit in de eerste zes maanden stop, dan wordt die periode meegeteld in de berekening van de degressiviteit van je uitkering. Onderbreek je je activiteit na zes maanden, dan ontvang je in principe dezelfde uitkering als voordien.

Het opstarten van activiteiten in bijberoep doet je recht op een werkloosheidsuitkering geenszins vervallen. Je kan dus op een stevig veiligheidsnet terugvallen indien je bedrijf niet draait zoals je had gehoopt.

👉 Meer informatie op de specifieke pagina op de website van de RVA.