'Ik ben een sociale ondernemer en richt sinds vijf jaar sociale ondernemingen op. Ik heb een lijst opgemaakt van al mijn ideeën. Het probleem is dat deze lijst snel langer wordt dan de organisaties die ik kan oprichten', zegt Martin François al glimlachend. Deze jonge dertiger heeft alle trekken van een dwangmatig sociale ondernemer en is bereid om ons te vertellen over enkele van zijn meest geslaagde ervaringen.
Kunt u ons in de eerste plaats uitleggen wat een sociale onderneming inhoudt?
Martin François: Er zijn veel definities van sociaal ondernemerschap. Voor mij moet een dergelijke onderneming in de eerste plaats beantwoorden aan een maatschappelijke (sociale of milieugerelateerde) problematiek en vormt geld slechts een middel. In een traditionele onderneming is het voornaamste doel echter geld verdienen en vormen activiteiten met een maatschappelijke inslag slechts een bijkomstigheid. Het is dus een kwestie van doel of middelen. Sociaal ondernemerschap stemt overeen met mijn streven om de wereld te veranderen of te verbeteren, om een antwoord te bieden op maatschappelijke problemen.
Welke parcours hebt u afgelegd?
M.F.: Ik laat me met zowat alles in, ik heb zowel antropologie als milieubeheer gestudeerd en ben vervolgens uitgekomen bij het beheer van sociale ondernemingen. Het idee om ondernemer te worden heeft geleidelijk aan vorm gekregen. Mijn eerste professionele ervaring bij de vzw "Les Petits Riens" (Spullenhulp) was heel geslaagd, ik was er verantwoordelijk voor een veertigtal mensen in de reparatiewerkplaatsen. Ik vond deze periode in een grote sociale onderneming bijzonder waardevol, maar ik merkte al snel dat ik behoefte had aan veel vrijheid en mogelijkheden om te creëren. Als kind was ik er overigens al dol op om projecten op touw te zetten. Dat maakt deel uit van mijn persoonlijkheid. Ik ben dus tot de conclusie gekomen dat een statuut als ondernemer me beter lag. Na mijn tijd bij 'Les Petit Riens' heb ik besloten om de sprong te wagen. Nu heb ik een ideaal evenwicht gevonden.
Kunt u ons iets meer vertellen over enkele van uw ondernemingen?
M.F.: Mijn eerste ervaring op dit vlak was in 2010, toen ik ScoutOnWeb opgestart heb met mijn broer. Ik was toen nog erg jong!
AlternaWeb valt binnen het domein van de nieuwe technologieën, en is een tool om met 1 muisklik een website te maken. De applicatie is bestemd voor de verenigingensector, omdat vzw's intern niet altijd over de juiste competenties beschikken voor efficiënt websitebeheer. We hadden het gedeelte computertechnologie volledig afgescheiden van het redactionele luik voor de content die onder verantwoordelijkheid van de bestuurders van de vereniging valt. Met één enkele muisklik op onze site kunnen ze zo een eigen website maken. Alles is geïnstalleerd, ze hoeven alleen nog de content van de vijf tot tien redactionele pagina's te bewerken. De tool is even gemakkelijk te gebruiken als facebook! Nadat de website gemaakt is, kan de verantwoordelijke ongeacht zijn of haar leeftijd of opleiding de content naar wens aanpassen zoals je een document zou opstellen in Word. We werken dus binnen deze dynamiek om de sector van de sociale ondernemingen te versterken en uit te bouwen. Soms gaat het, zoals in dit geval, om secundaire diensten zoals nieuwe technologieën. Soms houdt het meer verband met het milieu.
Dat is bijvoorbeeld zo voor Permafungi die een tot nog toe niet gevaloriseerde hulpbron gebruikt, namelijk koffiedik. Momenteel wordt koffiedik volledig onderbenut en eindigt het in de verbrandingsoven of op de vuilnisbelt. Het is een verspilling van een hulpbron. Wij bieden de mogelijkheid om koffiedik om te zetten in paddenstoelen en doen op die manier iets op economisch vlak met materiaal dat als waardeloos beschouwd wordt. Zo wordt afval een hulpbron. En de ontwikkeling is oneindig; zolang er koffiedik is, kan er geproduceerd worden!
Met WonderPoule willen we op een sympathieke en vernieuwende wijze de boodschap: 'Ik woon in de stad maar ik kan kippen houden om mijn afval te verminderen' overbrengen. We bieden complete pakketten met alles erop en eraan voor mensen die niet weten hoe ze moeten beginnen, maar die graag elke morgen een vers eitje willen en tegelijkertijd hun etensresten en ander organisch afval willen verminderen. We begeleiden deze mensen van A tot Z en gaan van het principe uit dat iedereen het kan. Mensen denken er alleen niet aan en weten niet hoe ze het moeten aanpakken.
Hoe is het opstartproces van deze verschillende projecten verlopen?
M.F.: Ik heb elk project opgezet in samenwerking met anderen. Zodra ik mensen ontmoet die passen bij een van mijn ideeën, en ik over het nodige geld beschik om het plan concreet vorm te geven, start ik het project op.
Het heeft telkens drie tot zes maanden geduurd om een idee uit te bouwen tot een concreet project, en ik heb voor heel wat uitdagingen gestaan. Het moeilijkste is om de juiste personen te vinden, die over de juiste competenties beschikken en er dezelfde waarden op na houden, en dezelfde wil hebben om de wereld te veranderen. Het gaat om enigszins hybride profielen, mensen met kennis van beheer, die mijn visie delen over hoe de economie zou moeten functioneren, evenals mijn beschouwingen over een alternatieve economie. Het is erg moeilijk om dergelijke profielen te vinden. Je moet hiervoor echt over een netwerk beschikken. Ik probeer dan ook voortdurend om mijn netwerk uit te breiden. Ik ben nog jong, maar het feit dat ik medeoprichter ben van PermaFungi bijvoorbeeld, zorgt voor een zekere geloofwaardigheid.
Een ander probleem is het feit dat veel van de beschikbare steunmaatregelen hoofdzakelijk bestemd zijn voor traditionele economische ondernemingen. Sociale economie is echter een beetje hybride. Het is niet altijd gemakkelijk om het juiste toegangskanaal te vinden. De overheid staat steeds meer open voor vzw's met een economische activiteit, maar bij aanvang is er toch wel sprake van enig wantrouwen. In het collectieve denkbeeld is er nog een te groot onderscheid tussen bvba's, vzw's en nv's, terwijl het statuut uiteindelijk niet echt bepalend is, de zaken zijn immers niet zo zwart/wit meer.
Van welke steunmaatregelen hebt u gebruik kunnen maken?
M.F.: Ik heb altijd de steunmaatregelen van het Brussels Gewest op prijs gesteld. Op de website EcoSubsiBru, nu subsidies.brussels is, zijn alle steunmaatregelen van het Brussels Gewest te vinden. Ook impulse.brussels (nu hub.brussels) is een uitstekend hulpmiddel. Dankzij deze organisaties kunnen ondernemers snel te weten komen wie hen kan helpen.
PermaFungi is een inschakelingsbedrijf en als dusdanig erkend door het Brussels gewest. We krijgen een jaarlijkse toelage voor het sociale begeleidingswerk dat er plaatsvindt.
Voor WonderPoule konden we rekenen op een eenmalige steunmaatregel voor starters via de projectoproep Be.Circular van het Brussels Gewest.
We hebben hulp gekregen binnen het kader van de gewestelijke economische steunmaatregelen. Dankzij de subsidies voor consultancy kregen we een tussenkomst van 50% voor de redelijk dure honoraria van een Duitse expert - de paddenstoelenkoning van Europa - die ons geholpen heeft om een technisch probleem op te lossen bij PermaFungi.
Daarnaast hebben we ook investeringshulp gekregen.
Wat bent u van plan in de nabije toekomst?
M.F.: Ik ga samenwerken met twee jonge vrouwen om een fabriek voor sociale innovatie op te bouwen, een plaats waar we elk jaar dankzij technologie voor snelle en concrete verwezenlijking van ideeën meerdere sociale ondernemingen tegelijk kunnen opzetten. Zoals ik al eerder zei, kan ik niet alleen al mijn ideeën waar maken. Ik zal dus proberen om een structuur te op te bouwen waarmee ik meer kan doen. In onze fabriek zullen we ondernemers de mogelijkheid geven om zaken op te bouwen samen met andere ondernemers die we zullen werven. Het is meer dan advies ... het is co-constructie.
Welk advies zou u geven aan toekomstige ondernemers?
M.F.: Tegen potentiële ondernemers zou ik zeggen dat ze de nodige tijd moeten uittrekken om de juiste personen te vinden. Vraag informatie en maak gebruik van de talrijke steunmaatregelen van het Brussels Gewest. Het is mogelijk om geld te vinden om een project op te starten. Concretiseer het project ook zo snel mogelijk, stel uw product of dienst zo snel mogelijk voor, zelfs als het concept nog niet helemaal af is. Door het te verkopen en te testen kunt je nagaan of een concept potentieel heeft, en dat motiveert. Geef uw project dus zo snel mogelijk concreet vorm.