Je sociaal statuut als zelfstandige: dit zijn je plichten en rechten

België heeft een zeer uitgebreid sociaal zekerheidssysteem. Je hebt onder meer recht op kinderbijslag, de terugbetaling van je medische kosten, een vergoeding in geval van arbeidsongeschiktheid en een pensioen. Deze steun is echter niet gratis. Je moet sociale bijdragen betalen om ervan te kunnen profiteren. In dit artikel geven wij een overzicht van je verplichtingen en rechten als zelfstandige.

Terwijl voor werknemers de sociale bijdragen maandelijks rechtstreeks op het loon worden ingehouden, moeten zelfstandigen, of zij nu in een eenmanszaak of in een vennootschap werken, elk kwartaal zelf hun sociale bijdragen betalen. Zodra je je activiteit start, moet je je aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds om je bijdragen te betalen.

Hoeveel sociale bijdragen moet je betalen? 

Elk kwartaal moet je 20,5% van je belastbaar inkomen (netto-inkomen na aftrek van de beroepskosten) betalen. Je moet echter wachten tot je sociaal verzekeringsfonds je definitief belastbare inkomen voor het lopende jaar heeft berekend. Daarom wordt gevraagd om een voorlopige bijdrage te betalen die wordt gebaseerd op je inkomen van de afgelopen drie jaar.

Voor zelfstandigen in hoofdberoep geldt een tarief van

• 20,5% per jaar voor de inkomensschijf van  0 € tot 72.810,95 €
• 14,16% voor de schijf van 72.810,95 € à 107.300,30 €
• Daarboven bedraagt de maximale bijdrage 4.952,48€.

Voor een beginnende zelfstandige zal het sociaal verzekeringsfonds de eerste drie jaar minimale bijdragen vragen, omdat er geen inkomen is waarop de sociale bijdragen van 20,5% kunnen worden berekend. Bovendien kan je onder bepaalde voorwaarden de starterskorting aanvragen voor de eerste vier kwartalen. Als je geïnteresseerd bent in dit voordeel, kan je dit met je verzekeringsfonds bespreken.
Deze minimumbijdrage voor starters in hoofdberoep bedraagt ongeveer  865 € (dit bedrag kan variëren naargelang van de administratieve kosten).

Wanneer het sociaal verzekeringsfonds de informatie over je werkelijke omzet ontvangt, worden je sociale bijdragen aangepast. Denk je dat je meer hebt verdiend? Je kan zelf beslissen om je voorlopige bijdragen preventief te verhogen.

Opgelet: bovenop de 20,5% rekent je sociaal verzekeringsfonds je een administratiekost van 3,05 tot 4,25% aan.

Wie betaalt sociale bijdragen ?

Alle zelfstandige ondernemers, ongeacht hun statuut, betalen sociale bijdragen. Ongeacht of je een eenmanszaak of een vennootschap bent, of je je activiteit in hoofd- of bijberoep uitoefent, of je een meewerkende echtgenoot of mantelzorger bent.

De berekening van je sociale bijdragen hangt af van je statuut.

Zelfstandige in bijberoep

Als zelfstandige in bijberoep bouw je via je werkgever al sociale rechten op als werknemer. Toch zal je als zelfstandige in bijberoep een zogenaamde 'solidariteitsbijdrage' moeten betalen. Deze bijdrage wordt zo genoemd omdat ze je geen extra rechten geeft naast de rechten die je via jouw hoofdactiviteit als werknemer of ambtenaar hebt opgebouwd.

Net als een zelfstandige in hoofdberoep betaal je ook 20,5% van je netto belastbaar jaarinkomen aan sociale bijdragen. Voor een zelfstandige in bijberoep ligt het wettelijke minimum wel een stuk lager. Je voorlopige bijdragen worden berekend op een jaarinkomen van 1.865,45 €. Als starter betaal je een kwartaalbijdrage van ongeveer 96 € (dit bedrag kan variëren naargelang van de administratieve kosten).

Wanneer moet je sociale bijdragen betalen?

Elk kwartaal betaal je sociale bijdragen aan je sociaal verzekeringsfonds. In het begin van elk kwartaal stuurt het sociaal verzekeringsfonds je een afrekening in de vorm van een voorlopige bijdrage. Je hebt tot het einde van het lopende kwartaal om het volledige bedrag te betalen. De fiscale kwartalen beginnen elk jaar op respectievelijk 1 januari, 1 april, 1 juli en 1 oktober.

Als je te laat betaalt, zal een bijkomend tarief van 3% worden aangerekend bij het aflopen van elk kwartaal. Als je aan het einde van het desbetreffende kalenderjaar de kwartaalbijdrage niet hebt betaald, dan komt daar nog een toeslag van 7% bovenop.

Indien je je in een moeilijke financiële situatie bevindt, neem dan zo snel mogelijk contact op met je boekhouder en je sociaal verzekeringsfonds. Zo kan er naargelang van je situatie naar mogelijke oplossingen worden gezocht, zoals een tijdelijke vrijstelling.

Wat zijn je rechten?

De sociale bijdragen zijn voor sommige zelfstandigen zeker een zeer zware last. Als zelfstandige in hoofdberoep geven ze je echter bepaalde rechten op het gebied van de bijdragen.

1. Terugbetaling van medische kosten

Als zelfstandige heb je dezelfde rechten als werknemers voor de terugbetaling van ziektekosten, of het nu gaat om de aankoop van geneesmiddelen, een bezoek aan een arts of een ziekenhuisopname.

2. Uitkering in geval van ziekte en arbeidsongeschiktheid

In geval van ziekte of een arbeidsongeschiktheid betaalt je ziekenfonds je een vergoeding. Sinds 1 juli 2019 heb je recht op een vergoeding vanaf de eerste ziektedag, op voorwaarde dat de ziekte ten minste acht dagen duurt. De termijn van acht dagen gaat in op de datum waarop de arbeidsongeschiktheid wordt vastgesteld in het door de behandelende arts opgestelde medische attest.

3. Gezinsbijslag

Als jonge zelfstandige moeder heb je recht op 12 weken moederschapsrust en ontvang je een wekelijkse forfaitaire uitkering. Zelfstandige papa's hebben ook recht op 20 dagen vaderschapsverlof. Je kan ook rekenen op moederschapssteun, een geboortepremie en kinderbijslag.

4. Een (karig) pensioen

Dankzij de sociale bijdragen bouw je eveneens je recht op een pensioen op. Zoals bij werknemers, zal dit pensioen ingaan op de wettelijke leeftijd van 65 jaar. Onder bepaalde voorwaarden krijg je toegang tot een vervroegd pensioen.

Het pensioen wordt toegekend op basis van het aantal jaren dat men als zelfstandige of als zelfstandig helper werkzaam is geweest. Alleen de kwartalen waarvoor alle bijdragen zijn betaald, worden in aanmerking genomen. Jaren van inactiviteit (bv. wegens ziekte) worden ook meegerekend. Laten we eerlijk zijn, in België is het pensioen voor zelfstandigen nog steeds vrij laag in vergelijking met dat van werknemers, en daarom sparen veel ondernemers voor hun pensioen via een aanvullend pensioen.

5. Bescherming bij een tegenslag of faillissement

Natuurrampen, schulden of een faillissement: soms moet je stoppen als zelfstandige. Als je je in deze situatie bevindt, ontvang je onder bepaalde voorwaarden een maandelijkse uitkering en blijf je gedurende twaalf maanden van je sociale rechten genieten.

De vennootschapsbijdrage

De jaarlijkse vennootschapsbijdrage is een forfaitaire sociale bijdrage en dient ter ondersteuning van het socialezekerheidsstelsel van de zelfstandigen.

Als je een vennootschap hebt, moet je naast je sociale bijdragen als zelfstandige, ook een jaarlijkse bijdrage via je vennootschap betalen. Het bedrag van de bijdrage is afhankelijk van het balanstotaal. 

Deze bijdrage opent geen enkel recht voor de vennootschap of de zelfstandigen die in de vennootschap actief zijn. Het gaat om een wettelijke verplichting van de vennootschap en staat volledig los van het statuut van de zaakvoerders of bestuurders van de vennootschap, die eigen wettelijke verplichtingen hebben.

Aftrekbaarheid van de sociale bijdragen

Je sociale bijdragen worden beschouwd als beroepskosten en zijn dus volledig fiscaal aftrekbaar. Ze worden berekend op basis van je netto belastbaar jaarinkomen. Dat is het bruto jaarinkomen als zelfstandige min de beroepskosten, maar vóór de belastingheffing.

Enkele bijkomende adviezen

_{Video is ondertiteld in het Nederlands}

Conclusie

Het sociaal statuut van zelfstandigen bevat tal van uitzonderingen. Bovendien worden de regels regelmatig bijgewerkt. Dit artikel geeft je een overzicht van het stelsel van de sociale bijdragen en de rechten en plichten die daar voor elke zelfstandige uit voortvloeien. Met vragen kan je naargelang van het geval steeds aankloppen bij je boekhouder of je sociaal verzekeringsfonds. Zij zijn op de hoogte van de laatste ontwikkelingen in de wetgeving en zullen je nadere toelichtingen kunnen geven.

Vragen over de formaliteiten om als zelfstandige te starten? Neem contact op met een van onze adviseurs.