Kringloopeconomie: bedrijfsmodellen met toekomst voor de ondernemingen

Wat is de kringloopeconomie precies?

De kringloop- of circulaire economie doet het tegenovergestelde van de huidige lineaire economie die te veel hulpmiddelen verbruikt (grondstoffen, energie, water, grond) en te veel afval produceert.

De kringloopeconomie berust op 6 hoofdprincipes:

• Ecodesign: reflectie over de milieueffecten van het product rekening houdend met alle levensfases ervan: grondstofwinning, vervaardiging, verpakking, distributie, gebruik, levensduur, reparatie, recycling en afdanking;

• Industriële en territoriale ecologie: optimalisering van de kringloop en de behoefte aan energie en natuurlijke hulpbronnen;

• Product-dienstcombinatie: de aankoop van de dienst in verband met de functie vervangt de aankoop van het product;

• Hergebruik: operatie waarbij producten of componenten die geen afval zijn, opnieuw worden gebruikt voor dezelfde doeleinden als waarvoor ze werden ontworpen;

• Reparatie: een defect of beschadigd voorwerp na reparatie een tweede leven geven;

• Recycling: herwaarderingsoperatie waardoor afval opnieuw wordt verwerkt tot producten, materialen of stoffen voor gebruik in het kader van hun oorspronkelijke functie of voor andere doeleinden.

In een dergelijk 'ecosysteem' worden producten strikt genomen niet meer afgedankt aangezien ze aan het einde van hun gebruik weer in de economie in omloop kunnen worden gebracht. In ruil daarvoor hoeven er dankzij deze kringloopbeweging geen nieuwe materialen te worden gewonnen.

Volgens een studie van de Ellen McArthur Foundation zou de toepassing van de principes van de kringloopeconomie een nettobesparing aan grondstoffen van zo'n 700 miljard dollar kunnen opleveren. Bovendien schept de kringloopeconomie kwaliteitsbanen en bevordert ze de plaatselijke ontwikkeling.

Wat zijn de bedrijfsmodellen van de kringloopeconomie?

Tijdens de conferentie "Wat zijn de bedrijfsmodellen van de kringloopeconomie?" die in maart van dit jaar door de cluster greentech.brussels werd georganiseerd, presenteerde de firma Accenture de resultaten van haar studie "Circular advantage" (2014). De studie benadrukt de grenzen van onze huidige economische systemen door 4 belangrijke soorten verspillingen aan te geven:

• een verspilling van grondstoffen en primaire hulpbronnen,

• een verspilling van de waarde en de energie van de materialen waaruit de producten bestaan wanneer deze worden weggegooid,

• een verspilling van gebruiksgraad 

• een verspilling van te vroeg weggegooide of vernietigde producten.

Door op deze zwakke punten te kapitaliseren, kunnen ondernemingen nieuwe mogelijkheden ontwikkelen.

Accenture onderscheidt 5 economische modellen die het mogelijk maken om hierop in te spelen door de gecreëerde waarde te vergroten:

• Het "Circular supplies" model dat de voorkeur geeft aan het gebruik van hernieuwbare energiebronnen, bio- en gerecyclede materialen als grondstoffen;

• Het "Resource recovery" model dat afgedankte producten tracht te herwaarderen;

• Het "Product life extension" model dat erop gericht is de levensduur van een product te verlengen door reparatie, verbetering of doorverkoop;

• Het "Sharing platform" model dat als doel heeft de gebruiksgraad van een product te maximaliseren;

• En tot slot het "Product as a service" model dat de voorkeur geeft aan de toegang tot de functie van een product in plaats van de toe-eigening ervan.

Voor elk van deze modellen werden de voordelen en succesfactoren bij de invoering ervan achterhaald.

Enkele voorbeelden van Brusselse pioniersbedrijven

De jonge Brusselse start-up Champignon de Bruxelles illustreert zowel het 'circular supplies' als het 'resource recovery' model. Hadrien Velge en Sevan Holemans produceren de Japanse paddenstoelen shiitakes. Hun model gebruikt koffiedik als substraat, dat zo het traditioneel gebruikte hout vervangt (een van de oorzaken van de ontbossing in China). De productie vindt dus plaats op wat voorheen als afval werd beschouwd en hun bijproducten worden door andere ondernemingen hergebruikt.

Laten we als voorbeeld van het 'Resource recovery' model ook de firma Derbigum noemen, die gespecialiseerd is in roofingmateriaal en in het bijzonder in membranen. Het bedrijf baseert een deel van zijn bevoorrading op recycling. Voorheen werden gebruikte membranen naar de stortplaats of de vuilverbrandingsinstallatie gebracht. Maar Derbigum heeft een inzamelingssysteem op poten gezet en slaagt er per jaar in om 2.500 ton roofingmateriaal afkomstig van daken te recyclen. Deze hoeveelheid materiaal komt bovenop het restmateriaal van de productie en versnijding, dat ook wordt hergebruikt. Het opzetten van dit inzamelingssysteem was niet eenvoudig. Het eerste model, dat op een vergoeding voor bestaande afvalophalers was gebaseerd, werkte niet. Daarom besloot Derbigum zijn eigen inzameling te ontwikkelen.

Atelier 4/5 heeft zich gericht op de restauratie van gebouwen en interieurs, waarbij het 'Product Life Extension' model perfect wordt geïllustreerd. De twee architecten-oprichters recyclen oud meubilair dat ze opknappen en bewerken tot unieke, kwalitatief hoogstaande en esthetische voorwerpen. Op dezelfde manier hebben ze ook een heel appartement gerenoveerd met uitsluitend materiaal dat na sloopwerkzaamheden ter plaatse beschikbaar was (bakstenen, planken, glas …).

Wibee is een autodeelnetwerk dat zich richt op gemeenschappen en is geïnspireerd op het "Sharing platform" model. De doelstelling is hier om ondernemingen ertoe aan te zetten met de bewoners van hun wijk autodeelnetwerken op te zetten, om zo de bedrijfsprojecten te verzoenen met de gemeenschapsgeest. Er werd tevens een smartphoneapp ontwikkeld om bedrijven en wijkbewoners eenvoudig dichter bij elkaar te brengen.

Het laatste model, 'Product as a Service', werd gekozen door de firma Tale me. Deze start-up verhuurt in Europa ontworpen kwaliteitskleding voor kinderen van 0 tot 3 jaar. Anna Balez, oprichtster van Tale me, legde uit dat dit systeem het mogelijk maakt de geproduceerde goederen zo vaak mogelijk te gebruiken en de benodigde natuurlijke hulpbronnen zo veel mogelijk te minimaliseren. Het feit dat de onderneming eigenaar is van haar product verplicht haar om de beste kwaliteit te kiezen en de verhuur maakt het bedrijf rendabel.

En u?

De omslag naar meer circulariteit vormt een ware uitdaging voor de ondernemingen wegens de talloze functionele wijzigingen en de soorten investeringen die deze modellen met zich mee kunnen brengen.

Maar de kringloopeconomie heeft ook het voordeel dat de modellen stapsgewijs kunnen worden geïmplementeerd. Dit maakt de overgang toegankelijk voor iedereen, zowel voor grote als zeer jonge organisaties en dit op om het even welk moment.

U kunt bijvoorbeeld beginnen met het op circulaire wijze herzien van uw bedrijfsmodel aan de hand van het business game van de kringloopeconomie online. Het project Resilientweb geeft ook interessante instrumenten om uw bedrijfsmodel duurzamer te maken. 

Ook beschikt UCM over een service die u diensten kan aanbieden op het vlak van ecodesign. Deze diensten zijn gratis voor alle Brusselse ondernemingen.

Om u te helpen bij de projectontwikkeling bestaan er op Europees vlak mogelijkheden, met in het bijzonder het Horizon 2020-programma van de Europese Commissie dat financieringsmogelijkheden aanbiedt voor de uitvoering van initiatieven op het gebied van kringloopeconomie. Ook in Brussel bestaan er tal van steunmaatregelen die afhankelijk zijn van het type project. Aarzel niet contact op te nemen met NCP Brussels voor meer informatie.

Op het niveau van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering wordt er in de tussentijd een ware strategie voor de kringloopeconomie voorbereid die tegen eind mei zou moeten worden aangenomen. Bovendien bereidt greentech.brussels de oprichting van een toekomstige Cluster 'Kringloopeconomie' voor met als doel de huidige initiatieven te bundelen, de actoren bewust te maken en de uitvoering van gemeenschappelijke projecten te bevorderen.

'Kringloopeconomie' contact 

Leefmilieu Brussel: Marion Courtois – mcourtois@environnement.irisnet.be

greentech.brussels: Anthony Naralingom – ana@impulse.brussels

National Contact Point for Horizon 2020: Elena Angiolini – ean@impulse.brussels