Lokale munten: een weg naar een alternatieve, duurzame economie

Volgens Bernard Lietaer, voormalig topambtenaar bij de Belgische Nationale Bank en medeoprichter van de euro, "wordt een gezond en veerkrachtig monetair ecosysteem gekenmerkt door het naast elkaar bestaan van verschillende munten, net zoals een gezond bos een thuis is voor een verscheidenheid aan planten".

In elk geval hebben lokale munten de afgelopen jaren enig succes geboekt. Vandaag zijn er wereldwijd meer dan 5.000 systemen van lokale munten in gebruik!

Wat is een lokale munt?

Een lokale munt is eigenlijk een munt die complementair is met de officiële munt, in ons geval de euro, en die wordt gebruikt binnen de perimeter van een wijk, een gemeente, een stad of zelfs een regio.

Gewoonlijk wordt ze uitgegeven door een lokale entiteit zoals een burgercollectief, een vereniging, een lokale onderneming of een gemeente die de lokale munt beheert met de hulp van een financiële instelling.

Ze wordt in het leven geroepen om economische uitwisselingen aan te moedigen binnen de gemeente en de consumenten te leiden naar lokale ondernemingen die kiezen voor een ecologische, sociale en duurzame benadering.

Wat is het nut van deelname aan het systeem van een lokale munt?

Algemeen,

• Is een complementaire lokale munt bevorderlijk voor de creatie en het behoud van lokale welvaart, door korte ketens te versterken en duurzame economische praktijken aan te moedigen.
• Daar deze munt enkel kan worden omgewisseld binnen een beperkt geografisch gebied, vermijdt men dat geld lekt buiten dat gebied en voorkomt men ook elk speculatief gebruik, in tegenstelling met wat er gebeurt met andere munten.
• De lokale munt ondersteunt een commercieel buurtnetwerk dat zowel ecologisch verantwoord als economisch levensvatbaar is.
• Ze stimuleert de heropleving van bestaande ondernemingen en stelt nieuwe bedrijven en producenten in staat zich aan te sluiten bij een gevestigd netwerk.
• Ze doet aan klantenbinding met klanten die dezelfde waarden delen als de ondernemingen die deze munt gebruiken en ze versterkt aldus het geval van toe-eigening en van bij de gemeenschap horen.
• Ze bevordert korte ketens door rechtstreekse uitwisselingen tussen lokale producenten en lokale consumenten aan te moedigen.

Voordelen voor handelaars

Lokale munten bieden heel wat voordelen voor plaatselijke handelaars. We noemen enkele redenen die handelaars ertoe zouden kunnen bewegen om deze alternatieve munten te gaan gebruiken:

• De plaatselijke verkoop bevorderen: lokale munten zetten bewoners ertoe aan om te winkelen bij plaatselijke handelaars, wat kan leiden tot een omzetstijging voor ondernemingen in de regio.
• Klantenbinding: handelaars die lokale munten aanvaarden, geven blijk van hun betrokkenheid ten aanzien van de gemeenschap, wat de trouw van hun klanten kan versterken.
• Lagere transactiekosten: soms kunnen lokale munten ertoe leiden dat er minder transactiekosten moeten worden betaald in verband met kredietkaarten of online betaaldiensten, wat voordelig is voor kleine ondernemingen.
• Deelname aan de circulaire economie: door plaatselijk winkelen aan te moedigen, dragen handelaars bij tot de verkleining van de koolstofvoetafdruk in verband met goederenvervoer, wat aansluit bij een benadering van duurzame ontwikkeling.

Hoe werkt dit systeem?

Om te beginnen moeten particulieren, en in sommige gevallen ook ondernemingen, euro's omwisselen tegen de lokale munt in een winkel die is erkend als wisselkantoor. De aldus omgewisselde euro's vormen een waarborgfonds dat wordt beheerd door een partnerbank voor ethisch bankieren. Het is belangrijk op te merken dat de lokale munt complementair is met de euro en niet bedoeld is om de euro te vervangen. De wisselkoers is over het algemeen vast ten opzichte van die van de officiële munt.

Naast papieren biljetten bestaan sommige lokale munten ook in elektronische vorm, waardoor betalingen met een smartphone mogelijk zijn. 

Het is essentieel om een lokale munt niet te verwarren met de cheques ter ondersteuning van de plaatselijke handel die gemeenten uitgeven in het kader van de economische herstelmaatregelen na de covid-19-crisis. Deze cheques zijn onderworpen aan minder criteria en hebben een beperkte geldigheidsduur. Ze kunnen maar één keer worden gebruikt en worden daarna omgewisseld voor euro's, waardoor ze niet tot een bepaald grondgebied beperkt zijn.

Internationaal succes 

Wereldwijd illustreren verschillende succesvolle voorbeelden het gebruik van lokale munten waarvan het niveau van complexiteit variabel is.

In Brazilië bijvoorbeeld heeft de Palmas zich op zodanige wijze ontwikkeld dat deze munt een bank heeft gecreëerd die leningen verstrekt, met als doel de toegang tot financiële en bankdiensten te democratiseren in de wijken in de periferie van Fortaleza.

In Zwitserland werd de WIR, die ook is uitgegroeid tot een bank, in 1934 opgericht als reactie op de systeemcrisis in de Zwitserse bankensector in 1929. Deze WIR is vandaag nog steeds in omloop en ondersteunt meer dan 60.000 Zwitserse kmo's. Ze is een van de oudste lokale munten in Europa en wordt regelmatig gebruikt als referentiemodel wanneer er elders wordt nagedacht over de creatie van een complementaire munt.

Verder zijn er de Kingston Pound (ponden in Bristol) in het Verenigd Koninkrijk, de Eusko in Frans-Baskenland, de Chiemgauer in Beieren ...

Hoe staan de zaken ervoor in België? En in Brussel?

In België zijn er momenteel 20 complementaire lokale munten in omloop. Sommige richten zich meer op sociale aspecten, zoals de Torekes in Gent, terwijl andere, zoals de lokale munt in Brussel, zich meer richten op ecologische aspecten. Dit belet niet dat al deze munten ertoe bijdragen de uitwisseling van goederen en diensten op lokaal niveau te stimuleren.

In Brussel hebben we de Zinne!

^{tekst gaat verder onder beeld}

Deze munt werd in 2019 gecreëerd door een burgercollectief en is genoemd naar de Zenne in het Brussels dialect (Brusseleir). 

Vandaag kan men met de Zinne betalen bij 260 aangesloten handelszaken. Het netwerk omvat dienstverleners in de horeca, ambachten, gezondheidszorg, voeding en onder producenten. Er zijn vandaag meer dan 110.000 Zinnes in omloop in Brussel!

Hoe kan ik me Zinnes aanschaffen en ze gebruiken?

• Euro's omruilen voor Zinnes
  1. Je hoeft alleen maar naar een wisselkantoor te gaan. Dit zijn onafhankelijke handelszaken die deel uitmaken van het Zinne-netwerk. Je vindt ze op https://www.zinne.brussels.
  2. Je kunt je geld ook omwisselen via de mobiele applicatie (https://mamonnaiecitoyenne.be/lazinne/ui/home).
  3. Cadeaucheques kopen (https://shop.zinne.brussels/)
  4. Goed om weten is dat € 1 = 1 Z(inne). Er worden geen kosten aangerekend voor het omwisselen van geld.
• Kaart met de locaties van de dienstverleners: www.zinne.brussels/map/
• Afspraak in de bewuste handelszaak

Hoe aansluiten bij het Zinne-netwerk als handelaar?

• Neem contact op met de vereniging Zinne.brussels om lid te worden als burger, vrijwilliger of dienstverlener.
• Onderschrijf het ethisch charter dat begrippen van eerbied voor het milieu, voor de arbeidsvoorwaarden en algemener voor de mens omvat.
• Daarna kunt u Zinnes omwisselen met uw klanten

Conclusie

Als we erin willen slagen de opwarming van de aarde tot 1,5°C te beperken, moeten we ook het monetaire en financiële systeem aanpakken. Lokale munten zijn een oplossing om een nabijheidseconomie die sociale en ecologische waarden hoog in het vaandel draagt te voeden en dragen zo bij aan een meer regeneratieve economie of, zoals Barbara Trachte het noemt, een "Shifting Economy" ("economie in transitie").