Einde van de plastic verpakkingen? Geen paniek!

Plastic continenten, uitputting van de natuurlijke rijkdommen, voedselveiligheid en plastic, afval, verspilling : termen die we steeds meer horen vallen...  Deze bekommernis is geen nieuw fenomeen, maar de omvang van de aangerichte schade wordt zorgwekkend voor onze toekomst en die van onze kinderen. 

Op weg naar vermindering

Op politiek niveau worden er geleidelijk aan maatregelen genomen om de impact van de menselijke activiteit op onze planeet te verminderen. 

Algemeen beschouwd is de Europese Richtlijn 94/62/EC, betreffende verpakking en verpakkingsafval, erop gericht om:

• tot een beter beheer van verpakkingen te komen, en om
• het afvalbeleid op internationaal niveau te harmoniseren. 

De EU legt elke lidstaat op om tegen 31 december 2025 maatregelen te nemen die ervoor moeten zorgen dat het gebruik van lichte plastic zakken lager ligt dan 40 zakken/persoon/jaar. Maar ze laat de lidstaten wel de vrijheid om hun methode te kiezen om de doelstelling te behalen. 

Gemiddeld genomen wordt een plastic kassazakje 20 minuten door de consument gebruikt alvorens hij wordt weggegooid.  Het afbreken ervan in de natuur wordt geschat op 450 jaar!

De wetgeving terzake begrijpen is er in België niet eenvoudiger op geworden voor de burger aangezien elk gewest zijn eigen manier van werken heeft gekozen.  Maar dit jaar worden de Waalse en Brusselse kalenders op elkaar afgestemd. 

Het verbod op plastic zakken in het Brusselse Gewest

In Brussel is er het besluit BruDALex (BRUxelles/-ssel-Déchets-Afvalstoffen-LEX) dat het Gewest een wettelijk kader biedt om de hoeveelheid verpakkingen drastisch te verminderen. 

Dit verbod op plastic zakken is een eerste stap naar het beperken van de hoeveelheid verpakking in het algemeen en van plastic in het bijzonder.   

In het Brussels Gewest verliep het verbod op plastic zakken in twee fasen. 

• 1 september 2017: verbod op het gebruik van lichte kassazakjes, met andere woorden plastic zakken voor eenmalig gebruik van minder dan 50 micron (µm)

• 1 september 2018: verbod op het gebruik van alle lichte plastic zakken voor eenmalig gebruik, bestemd voor het verpakken van koopwaren (voeding, juwelen, drogisterijproducten, ...)

Er bestaan tijdelijke uitzonderingen voor vloeibare en vochtige producten.  Deze afwijkingen zullen in 2020 en 2025 geleidelijk worden afgeschaft. 

In 2030 zijn alle plastic zakken, inclusief biogebaseerde en thuiscomposteerbare plastic zakken voor eenmalig gebruik alsook die voor waterplanten en waterdieren, verboden.

Eerste vaststellingen in Brussel

Hub.brussels voerde in februari 2017 een eerste peiling uit bij winkeliers.  De doelstelling: bepalen in welke mate men het verbod op kassazakjes van 1 september 2017 kende, de reeds ondernomen acties en de verwachtingen. 

Het type winkelier dat beoogd werd : een twintigtal winkeliers per soort handelszaak die zakjes verdeelt, in 4 gemeenten met een verschillende profiel.

• Meer dan 2/3 van de ondervraagde winkeliers was op de hoogte van het verbod op kassazakjes voor eenmalig gebruik, met bijna 80% in Sint-Gillis (waarschijnlijk via het verbod op zakjes op markten) en 77% in Sint-Pieters-Woluwe waar de gemeente al een brief had gestuurd naar de winkeliers. 

• 2/3 van de ondervraagde winkeliers verdeelde nog steeds plastic zakjes voor eenmalig gebruik en had nog niet nagedacht over alternatieven. 

Uit de vragen van de winkeliers aan de enquêteurs bleek dat er nog veel onduidelijkheid bestond over het verbod.  Er waren grote twijfels over de verpakking van voedingswaren, hoewel het verbod op dit soort zakjes pas op 1 september 2018 in werking trad. 

Er werden communicatiemiddelen van Leefmilieu Brussel verspreid betreffende het verbod van 2017 en vervolgens betreffende het verbod van 2018.  Na deze tweede verspreiding leken de onzekerheden bij de winkeliers te zijn afgenomen.  Wel wachten ze nog altijd op DE oplossing voor de vochtige voedingswaren. 

Leefmilieu Brussel heeft voorzien om een de komende maanden een tevredenheidsenquête te organiseren om in te schatten hoe de transitie is verlopen. 

Een oplossing? 

Wat is DE oplossing, dat is de vraag die iedereen zich stelt ... Ze bestaat niet.  Er moet met te veel criteria rekening worden gehouden:

• Het type product (vleeswaren, groenten, boeken, allerhande voorwerpen, ...),
• De aard van het product (vochtig, vloeibaar, solide, kwetsbaar, ...)
• Het gebruik (meeneemproducten, verbruik ter plaatse, ...)
• De prijs,
• Het aantal keren dat de verpakking wordt gebruikt,
• De impactindicatoren op het milieu
• Enz.

Het eerste advies dat ongetwijfeld gevolgd moet worden: u niet blindstaren op de beste oplossing, maar zoeken naar de oplossing van het “minste kwaad”, rekening houdend met de verschillende criteria waarmee rekening moet worden gehouden en deze te prioritiseren in functie van zijn eigen noden.  Het betreft een gedragswijziging die voor iedereen geldt: consumenten, winkeliers, leveranciers, ...

Toch enkele pistes...

In de "Analyse du cycle de vie “jetable/réutilisable” des emballages pour l’Horeca", die voor Leefmilieu Brussel is uitgevoerd door het studiebureau RDC Environnement, bleek dat het beheer van verpakkingen beter aan de consument kon worden overgelaten maw. de consument kan beter met zijn eigen herbruikbare verpakkingen komen. 

Ter vervanging van de plastic draagtas zijn er tal van voorbeelden van alternatieven voor de consument voor handen:

• De caddie, de herbruikbare draagtas met zijn foto, de boodschappentas en het boodschappennetje, de rugzak, de heuptas, de ransel,
• De katoenen zakken, netjes voor groenten,
• Bokalen, tupperware-potjes,
• Herbruikbaar verpakkingsmateriaal in bijenwas,
• Veldfles, thermos,
• Statiegeld, ...

Deze conclusie voor het verpakkingen in de horeca kan ook uitgebreid worden naar alle verpakkingen: de herbruikbare verpakking bij de consument zelf aanmoedigen.  De terugneembare verpakking is ook een alternatief dat winkeliers en leveranciers kunnen aanbieden.  Zo kunnen in Duitsland plastic flessen teruggegeven worden aan de winkeliers in ruil voor statiegeld.

Zelfs al is het beste afval datgene dat niet bestaat, verpakkingsmateriaal blijft onontbeerlijk: het beschermt, het vermindert verspilling, het vergemakkelijkt het transport, het informeert de consument, ...
De verpakking, een hefboom voor duurzaamheid  

De gedragswijziging van de consument gebeurt natuurlijk niet op één dag.  Het aanbod van “nul afval” moet worden uitgebreid en impulseaankopen zullen altijd een natuurlijk fenomeen zijn dat men niet kan uitsluiten. 

Wat kan u als winkelier doen?

Wanneer een verpakking voor eenmalig gebruik noodzakelijk is, zijn er toch enkele denkpistes, waaronder:

• De noden en de bestaande alternatieven duidelijk definiëren,

• De voorkeur geven aan verpakkingen die vervaardigd zijn uit één enkele grondstof in plaats van diegene die samengesteld zijn uit verschillende grondstoffen,

• De voorkeur geven aan verpakkingen die vervaardigd zijn uit hernieuwbare grondstoffen in tegenstelling tot uitputbare bronnen, zoals plastic,

• De voorkeur geven aan recycleerbare en gerecycleerde stoffen (voor de voeding: PP of PET)

• …

Er ontstaan langzaam nieuwe gewoonten. Laten we deze aanmoedigen door er actief aan deel te nemen!

Wil u meer informatie of op de hoogte blijven? 

Alle informatie en adviezen over het verbod op plastic zakken is terug te vinden op de website van Leefmilieu Brussel, pagina “professionals” en pagina “burger”. Deze site wordt regelmatig up-to-date gebracht. Aarzel niet hem te raadplegen om op de hoogte te blijven van de meest recente ontwikkelingen en om deel te nemen aan de huidige evolutie!

Het is ook een manier om op de hoogte te blijven van de nieuwe maatregelen die genomen zullen worden om de strijd aan te binden met plastic afval dat ons milieu vergiftigt!

Een andere manier is u abonneren op de nieuwsbrieven van Leefmilieu Brussel.

Heeft u nog vragen?

Contacteer Martine Bourguignon, mbourguignon@hub.brussels