'Koop geen kat in een zak...' Een spreekwoord dat zeker van toepassing is op een handelsfonds. De aankoop van een handelsfonds betekent vaak het begin van een nieuw beroepsleven. Voor de verkoper gaat het om een nieuw perspectief of een nieuwe investering. Om dit zo goed mogelijk te laten verlopen en een rampscenario te vermijden, moet u omzichtig en niet overhaast te werk gaan. We overlopen 6 fundamentele vragen die u zich best stellen.
Eerst en vooral: wat is een handelsfonds en waaruit is het samengesteld?
Het handelsfonds is een geheel van goederen (ook 'algemeenheid' genoemd) dat ter beschikking van een cliënteel wordt gesteld om handel te drijven..
Het handelsfonds kan worden overgedragen (verkocht) aan een derde persoon die we dan de 'overnemer' noemen. De verkoper, of degene die het handelsfonds overdraagt, wordt de 'overdrager' genoemd.
De elementen waaruit het handelsfonds bestaat variëren naargelang van het soort handel. Sommige elementen komen zowat systematisch in elk type voor. Het gaat bijvoorbeeld om:
- het cliënteel;
- het materieel nodig voor de uitbating van het handelsfonds (gereedschap, stock etc.);
- de lopende contracten (leveranciers of bevoorrading);
- de sommen die verschuldigd zijn in verband met de handelsactiviteit;
- en tenslotte het huurrecht, een essentieel element.
Schulden worden in principe niet overgedragen met de zaak en blijven gebonden aan de handelaar/verkoper.
Vragen die men zich op voorhand moet stellen
1. KEN De elementen waaruit het handelsfonds bestaat !
Het is van essentieel belang exact te weten wat overgedragen wordt, met andere woorden een 'diagnose' te maken van het handelsfonds. Hiervoor stelt de verkoper over het algemeen verschillende juridische en boekhoudkundige documenten op die de koper toelaten om de risico's verbonden aan de aankoop van de zaak in te schatten.
De verkoper mag deze documenten ter beschikking stellen van de koper, maar het wordt hem ten stelligste afgeraden de originelen aan de koper af te staan. Denk er dus aan kopieën te maken.
2. Wat gebeurt er met de contracten die aan het handelsfonds zijn verbonden?
Hier moet u uitkijken. Het is namelijk mogelijk dat verschillende contracten gebonden zijn aan het handelsfonds en er deel van uitmaken.
De 'lopende' contracten, zoals die voor bevoorrading en leveranciers, worden a priori automatisch overgedragen met het handelsfonds. Wanneer de partijen de contracten willen verwijderen uit de overdracht, is men verplicht dit duidelijk aan te geven en de beëindiging van deze contracten te regelen.
Hetzelfde geldt voor de arbeidscontracten, die niet uit de overdracht kunnen worden verwijderd. Het personeel moet dus aan dezelfde arbeidscondities worden behouden. Ook dient u te beseffen dat de oude en de nieuwe werkgevers allebei hoofdelijk aansprakelijk zijn voor de uitbetaling van de lonen die verschuldigd zijn op de datum van de overdracht van het handelsfonds.
Wanneer de verkoper huurder is van het gebouw waar het handelsfonds wordt uitgebaat, dan stelt zich de vraag van de overdracht van de handelshuurovereenkomst. Wanneer het handelsfonds in zijn geheel wordt overgedragen, kan de verhuurder zich niet verzetten tegen de overdracht van het huurcontract behoudens enkele strikt bij wet omschreven gevallen. De overdracht moet hem worden betekend per aangetekend schrijven of via een deurwaarder teneinde tegenstelbaar te zijn.
Wanneer het huurcontract tegelijk met het geheel van het handelsfonds wordt overgedragen, is de koper tegenover de verhuurder gebonden aan dezelfde rechten en verplichtingen als de verkoper.
3. Wat is de prijs van het handelsfonds? En wat met de betalingsvoorwaarden?
De prijs is een essentieel element bij de overdracht van een handelsfonds. Hij moet op zijn minst bepaalbaar zijn opdat beide partijen hem kunnen inschatten en zich akkoord kunnen verklaren. Niets belet dus een variabel deel vast te leggen in functie van latere elementen.
Wat de betalingsvoorwaarden betreft, zijn er verschillende mogelijkheden. Ofwel betaalt de koper de totale prijs op de dag van de overdracht, ofwel betaalt hij in verschillende schijven.
In het eerste geval kan een opschortende voorwaarde met betrekking tot het bekomen van een lening worden voorzien om de koper te beschermen. In het tweede geval heeft de verkoper waarborgen nodig om zich ervan te verzekeren dat hem de volledige prijs wordt betaald of dat hij het handelsfonds kan recupereren in geval van niet-betaling door de koper.
Er zijn drie soorten waarborgen:
-
Vooreerst kunnen de partijen een voorwaarde van eigendomsvoorbehoud opnemen. In dat geval blijft de verkoper eigenaar van het handelsfonds tot de volledige prijs is betaald.
-
Ten tweede kunnen de partijen overeenkomen dat de koper een bankwaarborg geeft aan de verkoper. Deze waarborg verzekert de verkoper van de uitbetaling voor de vervaldatum.
-
Tot slot kunnen de partijen een ontbindende voorwaarde opnemen. Wanneer de koper niet betaalt, wordt de overdracht ontbonden alsof hij nooit had bestaan.
4. Zijn er certificaten nodig? Kan de koper ze eisen?
Ja, er bestaan certificaten die de afwezigheid van maatschappelijke en fiscale schulden op het handelsfonds waarborgen. De koper kan van de verkoper eisen dat hij hem deze certificaten bezorgt (dat is zelfs fundamenteel en bijna een verplichting). Deze certificaten worden afgeleverd door de Administratie van directe belastingen, de btw, de RSZ en de Sociale verzekeringsfondsen binnen 30 dagen na aanvraag. Indien de bevoegde instelling het certificaat niet wil verstrekken, is dat voor de koper een duidelijk alarmsignaal!
Bij afwezigheid van certificaten is de koper namelijk hoofdelijk aansprakelijk voor het betalen van de schulden, met name de fiscale schuld, van de verkoper.
Overigens moet elk van deze instellingen verwittigd worden van de wijziging van eigenaar van het handelsfonds. Deze verwittiging is uiterst belangrijk omdat deze instellingen binnen 30 dagen na de wijziging gemachtigd zijn alle conservatoire en executoire maatregelen te nemen om hun rechten te vrijwaren.
Het volstaat hen een eensluidend afschrift van de overdrachtsakte te betekenen. De overdracht wordt pas 30 dagen na betekening tegenstelbaar tegenover deze instellingen. Wanneer het eensluidend afschrift vergezeld is van certificaten, zijn de termijn van 30 dagen en de hoofdelijke aansprakelijkheid niet van toepassing op fiscaal vlak.
5. Zijn er waarborgen of vormen van bescherming waaraan men moet denken?
Zoals bij elke verkoop, stelt de verkoper de koper in principe borg tegen verborgen gebreken, uitwijzing door derden enzovoort. Ook de verplichting van de verkoper om de koper geen concurrentie aan te doen kan worden opgenomen. Het is aangewezen deze verplichting in schriftelijke vorm vast te leggen, met name om het geografische gebied te bepalen waarop de verplichting van toepassing is, en de duur ervan.
6. Kan het handelsfonds overgedragen worden met een handdruk?
In principe wel. De overdracht van een handelsfonds is een overeenkomst die 'geboren wordt' alleen al door de instemming van de partijen. Niettemin is het sterk aangeraden de overeenkomst schriftelijk vast te leggen. Zo vermijdt u eventuele latere geschillen en wordt het geheel van alle elementen die we aanhaalden duidelijk bepaald. Dit is ook van belang voor de aangifte van de overdracht bij de bevoegde overheden.
Daarbij komt dat het meubilair in principe geen deel uitmaakt van de overdracht. Indien de partijen dit toch in de overdracht willen opnemen, moet dit op papier worden vermeld in de overdrachtsakte en moet van de overdracht van meubels akte worden genomen in een authentieke akte.
De rechten op intellectuele en industriële eigendom zoals handelsnaam, logo, patenten, tekeningen, modellen of het merk, moeten zelfs wanneer ze deel uitmaken van het handelsfonds in sommige gevallen expliciet opgenomen worden. De overdracht van deze elementen moet schriftelijk worden vastgelegd en betekend.
Wanneer bijvoorbeeld een Beneluxmerk van eigenaar verandert in het kader van een overdracht, moet dit gemeld worden aan het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom.
Conclusie
De overdracht van een handelsfonds is iets wat de nodige voorbereiding vraagt. Algemeen kunnen we stellen dat een schriftelijke overeenkomst onmisbaar is om de toestand van de partijen vast te leggen en om de nodige meldingen te kunnen doen.
Auteurs
Caroline Lambilot, stagiaire - Kabinet lex4u.com
Frédéric Dechamps, Advocaat aan de balie van Brussel - Kabinet lex4u.com
Chief Document Officer van Lawbox.be (online juridische documenten op maat)