Het businessplan en de bijbehorende voorspellingen zijn een essentieel onderdeel van het proces voor het oprichten van een onderneming. Deze stap van het businessplan wordt vaak als erg veeleisend beschouwd, en men kan zich afvragen of deze werkwijze voldoende afgestemd is op de manier waarop ondernemers functioneren. Wij hebben reden om hieraan te twijfelen! Hoe kunt u een toekomst controleren die u op voorhand niet kunt voorzien? Hebben de succesvolle ondernemers dan betere voorbereidingen getroffen dan de anderen?
Saras Sarasvathy, een Indiase onderzoekster die gemigreerd is naar de Verenigde Staten, is de auteur van de 'effectuation'-theorie. Zij biedt meer duidelijkheid over het beeld dat wij in het algemeen hebben van de visionaire of bovenmenselijke ondernemer. Ze leert ons dat een ondernemer de toekomst niet voorspelt, maar deze wel bouwt. Ze bevoorrecht de praktijkgerichte ondernemer boven de nadenkende ondernemer.
Eind de jaren 90 wou Saras Sarasvathy begrijpen hoe ondernemers daadwerkelijk redeneren en handelen. Hiervoor koos ze ondernemers die onmiskenbare successen hebben geboekt en vroeg ze hen hardop na te denken over een aantal problemen. Uit deze gegevens heeft ze uiteindelijk vijf principes gehaald die deze ondernemers systematisch toepassen, ongeacht de omgeving waarbinnen ze werken. Deze vijf principes vormen de effectuation-theorie, of 'de ondernemerslogica van bedreven ondernemers'.
Het businessplan blijft een belangrijke oefening voor de ondernemer en is een nuttig document voor de betrokken partijen (bankiers, investeerders, adviseurs …), maar de effectuation-theorie vormt een cruciale aanvulling bij het beeld van de klassieke benadering dat wij voorheen hadden van de oprichting van een onderneming. In heel wat landen blijft het aantal specialisten toenemen en de ondernemersscholen houden tijdens hun lessen steeds meer rekening met dit principe.
1. De middelen: begin met wat u hebt
Bij de klassieke benadering van de oprichting van een onderneming worden er doelstellingen opgesteld om dan vervolgens de nodige middelen te gaan zoeken om deze doelstellingen te kunnen behalen. We kiezen dus met andere woorden onze doelstellingen nog voor we besloten hebben hoe we deze zullen behalen.
Bij effectuation werken we met wat we hebben in plaats van ons in te beelden wat we zouden kunnen doen als we andere middelen hadden. Philippe Siberzahn, een Franse expert inzake deze theorie, illustreert dit aan de hand van een voorbeeld van een etentje onder vrienden. Na het versturen van de uitnodiging, kunnen we een recept kiezen en plannen hoe we dit zullen bereiden, of de koelkast opentrekken en een menu samenstellen met de ingrediënten die we al hebben. Deze tweede optie is een voorbeeld van het redeneringsmodel van succesvolle ondernemers: zij gaan na over welke middelen ze beschikken en handelen in functie daarvan.
We ontwaren drie belangrijke categorieën ondernemersmiddelen:
-
De persoonlijkheid. Het uitgangspunt van een onderneming is niet zozeer het idee ervan, maar eerder de persoonlijkheid van de ondernemer. Een idee, hoe geniaal ook, zal bij verschillende ondernemers tot een ander bedrijf leiden.
-
De kennis (opleiding, ervaring, beroep en knowhow) beïnvloedt onvermijdelijk wat er precies mogelijk is.
-
Het sociale netwerk. Binnen de theorie van de effectuation hangt het succes niet alleen af van de mogelijkheid van de ondernemer om zijn middelen te mobiliseren, maar ook van die van zijn netwerk. Of zoals Philippe Silberzahn het zegt: "Elk gemobiliseerd middel leidt tot nieuwe mogelijke doelstellingen. Zo creëert men een vruchtbare cirkel die het ondernemingsproject voedt en doet groeien."
Welke lessen kan de oprichter van een onderneming hieruit trekken?
-
Stel een inventaris op van uw middelen (Wie ben ik? Wat weet en kan ik? Wie ken ik?) en denk na over wat u hiermee kunt doen.
-
Verlies geen tijd met nadenken over het perfecte idee.
- Beschouw uw netwerk als een bron van nieuwe middelen en dus van nieuwe mogelijkheden.
2. Het risico: investeer niet meer dan wat u bereid bent te verliezen.
Bij de klassieke benadering wordt een ondernemingsproject als interessant beschouwd als de opbrengsten hoger liggen dan de kosten. Binnen de onzekere omgeving die de markt is, heeft men de inkomsten en kosten echter niet altijd in de hand.
Succesvolle ondernemers zijn zij die erin geslaagd zijn de genomen risico's te beheersen. "We hebben vaak het beeld van een heethoofdige ondernemer die alles op het spel zet", zegt Philippe Silberzahn. "Een ondernemer is echter niet iemand die alles op het spel zet, maar iemand die nagaat wat er al dan niet geriskeerd kan worden". Vooraleer we van start gaan, moeten we dus bepaalde grenzen trekken, en weten wat we bereid zijn te verliezen. Het is deze opvatting van een 'aanvaardbaar verlies' die de ondernemer in staat stelt om zelfzekerder van start te gaan, net omdat hij zich er al mee verzoend heeft iets te kunnen verliezen.
Welke lessen kan de oprichter van een onderneming hieruit trekken?
-
Beslis wat u bereid bent te verliezen om een eerste stap te zetten en definieer wat u verwacht van het nemen van deze stap.
-
Als u eenmaal deze stap gezet hebt, herhaalt u de oefening en definieert u het aanvaardbare verlies voor de volgende stap.
-
Maak ruwe inschattingen van mogelijke winsten. Verlies hier verder geen tijd mee.
3. De partners: werk uw project uit als een grillig patchwork
Vaak wordt de oprichting van een onderneming gezien als het maken van een puzzel: stukken verplaatsen in ze in de juiste volgorde leggen. Deze opvatting is echter niet correct, aangezien een puzzel slechts één oplossing heeft die vooraf gekend is. Dit beeld stemt niet overeen met de werkelijkheid van de oprichter van een onderneming, wiens hoofdactiviteit bestaat uit het uitvinden van nieuwe producten en diensten.
De aanpak van een ondernemer kan veel beter beschouwd worden als een 'grillig patchwork'. Een patchwork is een deken die bestaat uit verschillende lappen stof die aan elkaar genaaid worden. Deze deken wordt vaak in groep gemaakt, waarbij iedereen zijn eigen lapjes meebrengt. Dit betekent dat het onmogelijk is om vooraf al het eindresultaat te kennen.
Bij de effectuation bestaat de benadering van een onderneming er dus niet in een puzzel op te lossen, maar wel met verschillende partijen een project op te stellen, zonder dat men vooraf weet met wie het patchwork gemaakt zal worden en welke vorm het uiteindelijk zal aannemen. Het gaat dus vooral om een sociaal proces van gezamenlijk opbouwen.
Welke lessen kan de oprichter van een onderneming hieruit trekken?
-
Verlies geen tijd met alles te willen plannen.
-
Blijf uw project uitbouwen door verder samen te werken met nieuwe belanghebbenden. Samen met hen zult u uiteindelijk het traject van uw project bepalen.
4. De toevalligheden: benut verrassingen
Terwijl het plannen van een onderneming gericht is op het vermijden van onaangename verrassingen, reageren succesvolle ondernemers positief op dergelijke gebeurtenissen en slagen ze er zelfs in deze te benutten. Met andere woorden: If life gives you lemon, make lemonade!
Dit betekent dat ondernemerschap dus niet mag gericht zijn op het zich wapenen tegen onaangename verrassingen (aangezien deze onvermijdelijk zijn), maar eerder op het omzetten van onaangename verrassingen in opportuniteiten.
Welke lessen kan de oprichter van een onderneming hieruit trekken?
-
Verlies geen tijd met u te wapenen tegen alle mogelijk risico's.
-
Als er zich een onverwachte gebeurtenis voordoet, stel uzelf dan de vraag hoe u hier voordeel uit kunt halen.
5. Controle: wees de piloot van het vliegtuig
Bij effectuation is het de bedoeling van over te stappen van een voorspellingslogica (proberen de markt te voorspellen) naar een controlelogica (de markt uitvinden). Bij een voorspellende strategie wordt ervan uitgegaan dat als men de toekomst kan voorspellen, men deze ook kan controleren. Bij effectuation wordt deze redenering omgekeerd: als men de toekomst kan controleren, hoeft men deze niet meer te voorspellen. Bij effectuation is het de rol van de ondernemer nieuwe universums te creëren en niet de bestaande universums te ontdekken.
Een ondernemer is de piloot van een vliegtuig en vervult dus een actieve rol. Een ondernemer is geen passieve passagier. Door te handelen en ideeën te testen, leert een ondernemer bepaalde lessen die hem in staat stellen vooruitgang te boeken. Hij controleert zijn traject en beschouwt zijn omgeving niet als wat deze is, maar als wat deze zou kunnen zijn. In zijn boek over effectuation haalt Philippe Silberzahn aan dat de consumptie van koffie in de jaren 70 in de Verenigde Staten een terugval kende. Het leek vanzelfsprekend dat dieetdrankjes en vruchtensappen de kroon zouden gaan spannen. Starbucks legde deze markttendens echter naast zich neer, en slaagde erin koffie opnieuw populair te maken, dit duidelijk in tegenstelling tot de gevoerde studies over het onderwerp.
Welke lessen kan de oprichter van een onderneming hieruit trekken?
-
Beschouw de omgeving niet zoals deze is of zoals anderen deze zien of de toekomst ervan voorspellen, maar zoals deze zou kunnen zijn of u zou willen dat deze is.
Wilt u meer informatie over de effectuation-theorie?
-
Bekijk dan de informatieve video van Thomas Blekman of de Prezi-presentatie van Aline Mariane.
-
Breng een bezoek aan de referentiesite http://www.effectuation.org/.
-
Download gratis het boek van Philippe Silberzahn met een inleiding tot de effectuation-theorie.