Zelfstandige in bijberoep : een statuut met vele voordelen !

In België is de algemene regel als volgt: elke werknemer die minstens deeltijds aan de slag is, kan een activiteit in bijberoep opstarten. Voor sommige werknemers in de publieke sector (bijvoorbeeld leerkrachten), gelden er enigszins andere regels. Verder kunnen sinds eind 2016 volledig uitkeringsgerechtigde werklozen dit statuut ook, voor een periode van 12 maanden, aannemen via de regeling "Springplank naar zelfstandige".

Op dit moment hebben dus bijna alle arbeidsgeschikte mensen de mogelijkheid om onder dit statuut een beroepsactiviteit uit te oefenen. Wat brengt steeds meer mensen ertoe om als zelfstandige in bijberoep aan de slag te gaan? Wat zijn de eventuele risico's en aandachtspunten waar je rekening mee dient te houden?   

Wat zijn de voordelen van het zelfstandige statuut in bijberoep?

Extra verdiensten

Gezien de huidige kosten van levensonderhoud en de lasten waarmee veel Belgische huishoudens geconfronteerd worden, is een extra inkomen bovenop een vast salaris altijd welkom.

Voor volledige uitkeringsgerechtigde werklozen die zich als zelfstandige in bijberoep hebben ingeschreven (via de regeling "Springplank naar zelfstandige"), is dit extra inkomen zeker lonend. De werkloze mag met zijn activiteiten als zelfstandige een netto-inkomen van € 14,25 per dag ontvangen, wat overeenkomt met ongeveer € 370 per maand (een belangrijk steuntje in de rug voor veel uitkeringsgerechtigden!). De sommen boven dat bedrag moeten wel aan de RVA worden terugbetaald.

De zelfstandige in bijberoep moet (net als de zelfstandige in hoofdberoep overigens) er altijd rekening mee houden dat de bedragen die hij van zijn klanten ontvangt, bruto-inkomsten zijn. Hiervan dient btw aan de overheid te worden afgedragen (tenzij de persoon vrijgesteld is van deze belasting - zie hieronder), en moeten er sociale bijdragen en personenbelasting op worden betaald.

Diversiteit in uw beroepsactiviteiten

Bij sommige zelfstandigen houdt de activiteit die verricht wordt in bijberoep rechtstreeks verband  met de activiteit als werknemer. Dit is bijvoorbeeld vaak het geval in de bouwsector. Zo voeren bijvoorbeeld een groot aantal elektriciens en verwarmingsinstallateurs die werkzaam zijn als werknemer daarnaast een gelijkaardige activiteit uit als zelfstandige in bijberoep.

Maar voor het merendeel heeft de extra activiteit die wordt uitgevoerd echter niets gemeen met de functie als werknemer. Er zijn accountants die tennislessen geven, leerkrachten die coachen in voeding en brandweerlieden die renovaties uitvoeren!

Veel werkgevers eisen van hun werknemers dat ze een formele aanvraag indienen om zelfstandige in bijberoep te worden, deze moet vervolgens door de directie worden gevalideerd. Het is belangrijk om het arbeidsreglement en -overeenkomst zorgvuldig te controleren voordat je aan de slag gaat! Werkgevers willen hier in het algemeen mee voorkomen dat een werknemer of arbeider zijn functie als werknemer ook als zelfstandige uitoefent en daarbij de klanten inpikt van het bedrijf ...

De activiteit die wordt uitgeoefend zorgt vaak voor een welkome afwisseling waardoor de sleur van het werk als werknemer doorbroken wordt. Het risico bestaat echter dat de ene beroepsactiviteit voorrang krijgt boven de andere ... Zeker wanneer de activiteit in bijberoep een ware passie blijkt te zijn. Het gaat erom het juiste evenwicht te vinden en de juiste motivatie voor beide activiteiten te behouden. En als de activiteit als zelfstandige toch de overhand krijgt, is het misschien tijd om te denken aan de overstap naar zelfstandige in hoofdberoep!

Verlaagde sociale bijdragen bij aanvang van de activiteit

Het bedrag van de forfaitaire sociale bijdragen die bij de aanvang van de activiteit moeten worden betaald is voor een zelfstandige in hoofdberoep veel hoger dan voor een zelfstandige in bijberoep:

• Voor de zelfstandige in hoofdberoep bedragen deze kosten € 745,51 per kwartaal, gedurende de eerste drie volle jaren waarin de activiteit wordt uitgeoefend.
• Voor de zelfstandige in bijberoep bedragen deze kosten slechts € 82,47 per kwartaal (dat is 9 keer minder!).

Dit zijn echter slechts forfaitaire bijdragen, die door het Fonds zullen worden herberekend zodra het werkelijke inkomen van de zelfstandige door de FOD Financiën bekend is gemaakt. Uiteindelijk betaalt de zelfstandige in bijberoep net als de zelfstandige in hoofdberoep bijdragen ter hoogte van 20,5% van zijn netto-inkomen.

Deze "regularisatie" kan zeer pijnlijk zijn voor de zelfstandige in bijberoep die in de eerste drie jaar een aanzienlijk inkomen heeft gegenereerd, aangezien de forfaitaire bijdragen overeenkomen met slechts € 1548,18 netto-inkomen per jaar. Er dient opgemerkt worden dat wanneer de zelfstandige in bijberoep minder dan deze € 1548,18 aan jaarinkomen heeft, hij de sociale bijdragen niet meer hoeft te betalen! In dat geval worden de forfaitaire bijdragen die hij reeds voor het betreffende jaar heeft betaald aan hem terugbetaald.

De zelfstandige kan zijn sociale verzekeringsfonds vragen om, vanaf het begin van zijn activiteit, sociale bijdragen te betalen die in verhouding staan tot zijn verwachte inkomen en dus meer te betalen dan het wettelijk forfaitaire bedrag.  De door de zelfstandige in bijberoep betaalde sociale bijdragen geven in het algemeen echter geen recht op aanvullende sociale voordelen. Deze sociale voordelen (gezinsbijslag, gezondheidszorg, pensioenen, enz.) worden immers al gedekt onder zijn statuut als werknemer of werkloze. De bijdragen dienen om het socialeverzekeringsstelsel voor zelfstandig ondernemers in evenwicht te houden.

De zelfstandige in bijberoep kan wanneer zijn bijdragen de grens van de forfaitaire bijdragen voor zelfstandigen in hoofdberoep bereiken (€ 745,51 per kwartaal), eventueel wel aanspraak doen op extra rechten..

Fiscale aftrekken van uitgaven

Een zelfstandige in bijberoep moet belasting betalen over het ontvangen inkomen, deze moeten worden opgenomen in deel II van zijn belastingaangifte. Voor de berekening van de belasting zal de fiscus zijn loon als zelfstandige optellen bij het loon dat hij als werknemer ontvangt.

België kent een progressief belastingstelsel met betrekking tot de personenbelasting. Hoe meer je verdient, hoe meer belasting je betaalt. Het belastingtarief voor je inkomen als zelfstandige hangt dus af van het inkomen dat je als werknemer of werkloze opgeeft.

Om je belastbare inkomen te verminderen, kan je de kosten die rechtstreeks verband houden met je activiteit in bijberoep van je bruto-inkomsten aftrekken. Zo kan je bijvoorbeeld de aankoop van je pc, printer, voertuig, restaurant, enz. geheel of gedeeltelijk aftrekken ...

Om kosten af te trekken is het belangrijk om een goede boekhouder te hebben die je kan vertellen wat er kan worden afgetrokken en tegen welk percentage. Het goede nieuws is dat deze kosten ook aftrekbaar zijn! 1819 organiseert bovendien regelmatig consultaties met boekhouders. Hou daarvoor de agenda op deze website in het oog !

Vereenvoudigde btw-formaliteiten

Zelfs als de zelfstandige in bijberoep btw-plichtig is, kan hij (net als de zelfstandige in hoofdberoep) kiezen tussen de traditionele regeling die driemaandelijkse aangifte vereist en de btw-vrijstellingsregeling voor kleine ondernemingen. Als hij voor deze laatste optie kiest, rekent hij geen btw voor de goederen en diensten die hij levert, krijgt hij geen btw terug voor zijn aankopen en doet hij geen driemaandelijkse aangifte. Hij blijft echter wel verplicht om de jaarlijkse lijst met zijn belastbare afnemers te overleggen.

Deze regeling is toegankelijk voor zelfstandigen met een jaaromzet van minder dan € 25.000, wat het geval is voor het merendeel van de zelfstandigen in bijberoep. Het heeft ten minste twee voor de hand liggende voordelen: minder papierwerk en lagere boekhoudkosten (als u die tenminste heeft). Dit systeem is met name interessant voor zelfstandigen die weinig kosten hebben en zo voorkomen dat ze 21% (het meest toegepast) van hun inkomen aan de overheid moeten afdragen .

Voor een zelfstandige die aan het begin van de activiteit veel kosten heeft, is het soms voordelig om de btw terug te kunnen vorderen, hij zou zich dan beter in het traditionele systeem laten inschrijven.

Hoe dan ook, het al dan niet kiezen voor de vrijstellingsregeling is voor de zelfstandige in bijberoep een belangrijke keuze bij het starten van zijn activiteit.

Beperkte administratieve formaliteiten (voor alle zelfstandigen)

De formaliteiten om zelfstandige in bijberoep te worden zijn relatief eenvoudig en identiek aan die van een zelfstandige in hoofdberoep. Om aan te tonen dat het inderdaad om een activiteit in bijberoep gaat, moet de activiteit als werknemer met een arbeidsovereenkomst worden aangetoond en moeten de volledig uitkeringsgerechtigde werklozen het groene licht van de RVA kunnen tonen (de regeling "Springplank naar zelfstandige").

De registratie bij een ondernemingsloket is verplicht, het registreert zelfstandigen en vennootschappen in de database van de Kruispuntbank van Ondernemingen (KBO). De toekomstige ondernemer moet zijn basiskennis bedrijfsbeheer (voor commerciële activiteiten) aantonen en in bepaalde sectoren (voedsel, bouw, persoonlijke verzorging, enz.) ook de toegang tot het beroep rechtvaardigen.

Het ondernemingsloket zorgt trouwens ook voor de aansluiting van de zelfstandige bij een sociaal verzekeringsfonds. Verder kan het loket tegen een vergoeding de de aanvraag van een btw-nummer regelen (het is ook mogelijk om dat zelf gratis te doen op het bevoegde kantoor). Met één enkele afspraak bij het ondernemingsloket kan je dus zelfstandige in bijberoep worden!

Inschrijving bij de KBO kost € 89,5 . Voor niet-commerciële activiteiten is de eerste registratie bij de KBO gratis.

Bij beëindiging van de activiteiten is de procedure relatief eenvoudig. Eerst moet  je je ondernemingsnummer uit de KBO laten schrappen via een erkend ondernemingsloket (en opnieuw € 89,5 betalen). Het is ook mogelijk om het ondernemingsloket te vragen om de opzegging van het btw-nummer (nog altijd tegen betaling) te regelen of dit zelf te doen via het bevoegde btw-kantoor.

Eenmaal uitgeschreven uit de KBO en het btw-register geldt er nog een verplichting voor de ex-zelfstandige die niet vergeten moet worden: het overmaken van de jaarlijkse lijst met btw-plichtige klanten, en dit binnen 3 maanden na de stopzetting van zijn activiteiten.  

Een goede test om eventueel zelfstandige in hoofdberoep te worden

Voor mensen die een bedrijfsproject hebben en die op lange termijn zelfstandige in hoofdberoep willen worden, kan het statuut van zelfstandige in hoofdberoep een ideale springplank zijn. Het stelt hen in staat om de activiteit uit te proberen met behoud van hun vaste inkomen, of ze nu afkomstig zijn van betaald werk of van de RVA (voor de volledig uitkeringsgerechtigde werklozen).

Als zelfstandige in bijberoep heeft men reeds alle administratieve procedures doorlopen en zijn de verschillende verplichtingen die voor zelfstandigen gelden reeds nagekomen. Verder heeft men alvast een bepaalde hoeveelheid ervaring opgedaan, zijn er zakelijke contacten opgebouwd en is er misschien ook al een uitgebreide klantenportefeuille opgebouwd! Hij heeft dus alle troeven in handen om eventueel de stap te wagen.

Bij het nemen van het besluit om over te stappen van zelfstandige in bijberoep naar zelfstandige in hoofdberoep wordt sterk aanbevolen een financieel plan op te stellen om de financiële levensvatbaarheid van de activiteit te controleren. In dit verband is hulp van een bedrijfsbegeleidende instantie vaak zeer nuttig.

Bron cijfers: RIZIV